نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 477
بيان آدرس و يا نشان
دادن به اشاره و يا برخاستن و طرف را به راه رساندن است، اما خود هدايت عنوان و
صفت فعل و دائر مدار قصد است، هم چنان كه اعمالى كه از طرف مقابل سر مىزند معنون
به عنوان اهتدا و هدايت يافتن است. اين معنا را براى اين خاطر نشان ساختيم كه وقتى
مىگوييم: هدايت كه يكى از اسماى حسنى است و به خدا نسبت داده مىشود، و به
آن نظر خداى تعالى هادى ناميده مىشود صفتى است از صفات فعل خدا مانند رحمت و رزق
و امثال آن نه از صفات ذات او خواننده محترم به سهولت آن را درك نمايد.
[تقسيم
هدايت الهى به دو قسم: تكوينى و تشريعى. و تقسيم هدايت تشريعى به دو قسم: ارائه
طريق و ايصال به مطلوب]
و هدايت خداى
تعالى دو قسم است: يكى هدايت تكوينى و ديگرى تشريعى. و اما هدايت تكوينى هدايتى
است كه به امور تكوينى تعلق مىگيرد، مانند اينكه خداوند هر يك از انواع مصنوعات
را كه آفريده، او را به سوى كمال و هدفى كه برايش تعيين كرده و اعمالى كه در سرشتش
گذاشته راهنمايى فرموده و شخصى از اشخاص آفريده را به سوى آنچه برايش مقدر شده و
نهايت و سررسيدى كه براى وجودش قرار داده است به راه انداخته، چنان كه مىفرمايد:
و اما هدايت
تشريعى- اين هدايت مربوط است به امور تشريعى از قبيل اعتقادات حق و اعمال صالح كه
امر و نهى، بعث و زجر و ثواب و عقاب خداوند همه مربوط به آن است. اين قسم هدايت
نيز دو گونه است: يكى ارائه طريق يعنى صرف نشان دادن راه كه هدايت مذكور در آيه(إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً)[3] از آن قبيل است. و
ديگر ايصال به مطلوب يعنى دست طرف را گرفتن و به مقصدش رساندن كه در آيه(وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ
اتَّبَعَ هَواهُ)[4] به آن اشاره
شده. در آيه(فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ
لِلْإِسْلامِ)[5] هم به بيان
ديگرى همين هدايت را تعريف كرده و فرموده: اين قسم هدايت
[1] خداى ما آن كسى است كه همه موجودات را نعمت وجود بخشيده و
سپس به راه كمال هدايت كرده است. سوره طه آيه 50
[2] آن خدايى كه همه عالم را خلق كرده و به حد كمال خود رسانيد،
آن خدايى كه هر چيز را قدر و اندازهاى داد و به راه كمال هدايتش نمود. سوره اعلى
آيه 3
[3] ما راه را به او نمودهايم، يا سپاسگزار و يا كفران پيشه
است. سوره دهر آيه 3
[4] اگر مىخواستيم وى را به وسيله آن آيهها بلند مىكرديم ولى
او خود به پستى گراييد و هوس خويش را پيروى كرد. سوره اعراف آيه 176