نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 169
اجزاى عالم موافق
بوده باشد.
پس اگر آمرى
ما را به التزام به عدالت و اجتناب از ظلم امر مىكند، اين امر حق خواهد بود، براى
اينكه موافق با نظام عام جهانى است، چرا كه نظام عالم هم كه هر چيزى را به سعادت و
خير خود هدايت مىكند بر آدميان واجب كرده است كه به طور اجتماعى زندگى نموده و
اجزاى جامعهشان با هم متلائم و سازگار بوده باشد و برخى از آن مزاحم برخى ديگر
نشوند، و يك گوشه جامعه گوشه ديگر را فاسد نسازد تا بدين وسيله از سعادت وجود آنچه
كه براى جامعه مقدر است به دست آمده و همه اجزايش بهره خود را از آن سعادت بگيرند
پس مصلحت مطلق نوع انسانى هم همان سعادت در زندگى او است، و امر به عدالت و نهى از
ظلم با اين مصلحت مطلق موافق است، و چون موافق است حق است. بر عكس، چون امر به ظلم
و نهى از عدالت، با اين نظام عام موافقت ندارد باطل است.
همچنين
توحيد، حق است، چون انسان را به سعادت حقيقى در زندگى هدايت مىكند، و شرك باطل
است چون سرانجام آدمى را به شقاوت و هلاكت و عذاب دائمى مىكشاند. همچنين زمانى
حكومت بين دو نفر حق است كه با حكم مشروعى كه در آن مصلحت مطلق انسانى و يا مصلحت
قوم خاصى و يا امت مخصوصى رعايت شده موافق باشد، مصلحت حقيقى هم همانطورى كه گفته
شد، مصلحتى است كه از سنت جارى در مطلق عالم و يا جارى در بعضى از آن، گرفته شده
باشد.
با اين بيان
اين معنا به خوبى روشن مىشود كه حق هر چه باشد، ناگزير الگويى است كه
از نظام و سنت جارى در عالم كون برداشته شده است، و جاى ترديد نيست كه كون و جهان
هستى با نظامى كه دارد و سنن و نواميسى كه در آن جارى است، فعل خداى سبحان است،
ابتدايش از او و قوامش با او و انتها و بازگشتش هم به سوى او است، پس حق هر چه
باشد و مصلحت هر قسم كه فرض شود، تابع فعل او و پيرو اثر او است، و به استناد به
وى ثابت و موجود است، نه اينكه او در كارهايش تابع حق بوده و پيرو آثار آن باشد،
زيرا كه خداى تعالى به ذات خود حق است، و هر چيزى به وسيله او و از پرتو او حق شده
است.
ما آدميان هم
كه مىخواهيم با افعال اختيارى خود نواقص وجوديمان را تتميم و جبران نموده حوائج
زندگى خود را تامين نماييم، از آنجايى كه پارهاى از افعال ما با سعادت مطلوبمان
وفق داده و پارهاى ديگر مخالف با آن است، ناچاريم در كارهاى خود جانب مصلحتى را
كه ايمان به مصلحت بودن آن داريم، و راستى صلاح حال ما در آن است، و تلاش ما را به
نتيجه مىرساند، رعايت كنيم: همين احساس ارتكازى، ما را بر آن مىدارد كه نسبت به
قوانين جارى
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 169