حال به گفتارى كه در تفسير آيه مورد بحث داشتيم برگشته و نكاتى را متذكر مى‌شويم:

[سه نكته راجع به آيه كريمه (زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ‌) ... ]

نكته اول: از ظاهر جمله:(زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ) بر مى‌آيد كه فاعل زينت‌گرى، غير از خداى تعالى است يعنى يا شيطان است، و يا نفس، دليل گفته ما دو نكته است، اول اينكه مقام آيه مقام مذمت كفار به اين رفتار انحرافى است، كه به لذائذ مادى از مال و اولاد اعتماد نموده، و به خاطر اينكه شيطان اين انحراف را در نظرشان جلوه داد خود را از خدا بى‌نياز دانستند، و در مثل چنين مقامى زينتى تناسب دارد كه باعث غفلت از خدا باشد، و چنين زينت‌گرى لايق به ساحت مقدس خدا نيست.

نكته دوم: اينكه اگر اين زينت‌گرى كار خداى تعالى باشد قهرا مراد از آن همان ميل غريزى است كه انسان به اين لذائذ مادى دارد، و اگر مراد اين بود، جا داشت تعبير فرمايد:

زين للانسان حب الشهوات و يا بفرمايد: زين لبنى آدم و امثال اين تعبيرات، هم چنان كه در مواردى كه سخن از غرائز رفته اينگونه تعبير آورده، مثلا فرموده:(لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ، ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِينَ)[1].

و نيز فرموده:(وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ، وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ ...)[2].

و اما لفظ ناس مناسب چنين مقامى نيست، زيرا عرب اين كلمه را بيشتر در مواردى استعمال مى‌كند كه مى‌خواهد امتيازها را لغو كند، و يا كسى را تحقير نموده و پستى فكر او را برساند، به موارد استعمال زير توجه فرمائيد:

(فَأَبى‌ أَكْثَرُ النَّاسِ إِلَّا كُفُوراً)[3]،(يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى‌)[4]، و آياتى ديگر نظير اينها.

نكته سوم: اينكه امورى كه خداى تعالى به عنوان نمونه و مصداق براى اين شهوات بر شمرده، با مساله تزيين فطرى نمى‌سازد، زيرا اگر منظور اين بود جا داشت به جاى كلمه نساء- زنان تعبيرى آورد كه معناى مطلق زوجيت را برساند و نيز به جاى لفظ بنين كلمه اولاد را آورده باشد و به جاى لفظ قناطير مقنطرة لفظ اموال را بياد بياورد، براى اينكه علاقه فطرى و طبيعى به همسر همانطور كه در مردان نسبت به زنان هست، در زنان نيز نسبت به‌

[1] سوره تين آيه 5.

[2] سوره اسراء آيه 70.

[3] بيشتر مردم به جز كفران نعمت عكس العملى ندارند( سوره اسراء آيه 89).

[4] هان اى مردم ما شما را از نر و ماده‌اى خلق كرده‌ايم( سوره حجرات آيه 13).