من قال فى القرآن بغير علم فليتبوا مقعده من النار [1].

[تفسير به رأى موجب ناهماهنگى و تنافى آيات قرآن مى‌شود]

بنا بر اين از همين جا اين معنا نيز روشن مى‌شود كه تفسير به رأى باعث ظهور تنافى در بين آيات قرآن مى‌شود.

چون ترتيب معنوى كه بين مفاهيم و معانى آنها موجود است به هم مى‌خورد و در نتيجه يك آيه قرآن در جايى غير از آنجا كه دارد واقع مى‌شود، و نيز يك كلمه آن در غير آنجايى كه دارد قرار مى‌گيرد، و لازمه اين آن است كه بعضى از آيات قرآن و يا بيشتر آن به معناى خلاف ظاهرش تاويل شود.

همانطور كه ديديم جبرى مسلكان آياتى را كه ظهور در اختيار انسانها دارد تاويل كردند، و در مقابل آنان مفوضه‌[2] هم آياتى را كه ظهور در قدر و محدود بودن اختيار آدميان دارد تاويل نمودند.

اين كار منحصر در جبرى مذهبان، و مفوضه نيست. بلكه غالب مذاهب اسلامى گرفتار تاويل در آيات قرآنى شدند، و هر آيه‌اى را كه موافق با نظرشان نبود تاويل كردند، و اگر كسى از ايشان مى‌پرسيد: آخر آيه‌اى كه شما تاويلش كرديد ظهور در غير اين معنا دارد، در پاسخ مى‌گفتند كه قرائن عقلى هم براى خود قرينه‌اى است كه بايد به حكم آن از ظاهر يك كلام صرف نظر نموده و آن را بر معناى خلاف ظاهرش حمل كرد، و اين همان تاويل است كه قرآن از آن نام برده است.

سخن كوتاه اينكه تفسير به رأى باعث مى‌شود ترتيب آيات خدا از بين رفته و در هم و بر هم شود و هر يك منظور و مقصود آن ديگرى را نفى كند، و در نهايت مقصود هر دو از بين برود، چون به حكم خود قرآن در قرآن هيچ اختلافى نيست، و اگر اختلافى در بين آيات پيدا شود تنها و تنها بخاطر اختلال نظم آنها، و در نتيجه اختلاف مقاصد آنها است.

[مراد از زدن بعض از قرآن به بعض ديگر در رواياتى كه از آن نهى شده است‌]

و اين همان است كه در بعضى از روايات از آن به عبارت ضرب بعضى قرآن به بعض ديگر تعبير شده، مانند روايات زير.

در كافى‌[3]، و در تفسير عياشى‌[4] از امام صادق از پدر بزرگوارش (ع) روايت‌

[1] هر كس در باره قرآن سخن بدون علم بگويد جايگاهش آتش خواهد بود.

[2] مفوضه كسانى هستند كه قائل به اختيار مطلق انسان هستند و اراده خدا را در اعمال بشر دخيل نمى‌دانند.

[3] كافى ج 2 ص 632 ح 17.

[4] تفسير عياشى ج 1 ص 18 ح 2.