(قالُوا لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ يا نُوحُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمَرْجُومِينَ) مقصود از اينكه قوم نوح گفتند: اگر اى نوح منتهى نشوى اين است كه اگر دعوتت را ترك نكنى مرجوم خواهى شد. و مرجوم از رجم است كه به معناى سنگسار كردن كسى است، بعضى‌[1] ديگر گفته‌اند: به معناى ناسزا است . ولى بعيد است و اين سخن را در اواخر دعوت نوح گفتند و او را تهديدى قطعى كردند، چون كلام خود را به چند وجه تاكيد نمودند، (يكى لام در لئن، دوم لام در لتكونن، و سوم نون تاكيدى كه در آخر لتكونن است).

[نوح 7 از خداوند مى‌خواهد بين او و قومش قضاى خود را براند]

(قالَ رَبِّ إِنَّ قَوْمِي كَذَّبُونِ فَافْتَحْ بَيْنِي وَ بَيْنَهُمْ فَتْحاً وَ نَجِّنِي وَ مَنْ مَعِيَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ...) اين جمله آغاز كلام نوح (ع) است و جمله‌(رَبِّ إِنَّ قَوْمِي كَذَّبُونِ) جلوتر ذكر شده تا مقدمه باشد براى مطالب بعد و اين معنا را برساند كه ديگر كار از كار گذشته و تكذيب به طور مطلق از آنان تحقق يافته، به طورى كه ديگر هيچ اميدى به تصديق و ايمان در آنان نمانده، هم چنان كه در آيه‌(رَبِّ لا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْكافِرِينَ دَيَّاراً إِنَّكَ إِنْ تَذَرْهُمْ يُضِلُّوا عِبادَكَ وَ لا يَلِدُوا إِلَّا فاجِراً كَفَّاراً)[2] به اين نكته تصريح شده است.

و جمله‌(فَافْتَحْ بَيْنِي وَ بَيْنَهُمْ فَتْحاً) كنايه است از راندن قضاء ميان آن جناب و قومش، هم چنان كه درباره اين قضاء به طور كلى فرموده:(وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ)[3].

و اصل اين استعمال از باب استعاره به كنايه است، گويا نوح و پيروانش و كفار از قومش، در يك جا جمع شده و بهم در آميخته‌اند، به طورى كه از يكديگر تشخيص داده نمى‌شوند ناگزير از پروردگار خود درخواست كرده كه فتح و قضاى وسيعى در ميان آنان ايجاد كند، تا يك طايفه از طايفه ديگر دور شود، و اين كنايه است از نزول عذاب كه قهرا جز كفار و فاسقين را نمى‌گيرد و وقتى گرفت، پيروان او متمايز مى‌شوند، چون ديگر كافر و فاسقى باقى نمى‌ماند. دليل بر اين استعاره جمله‌(وَ نَجِّنِي وَ مَنْ مَعِيَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ) است كه خودش و مؤمنين را در آميخته و در هم با كفار فرض كرده، كه اگر نجات خدايى نباشد عذاب مورد

[1] روح المعانى، ج 19، ص 108.

[2] پروردگارا! بر روى زمين احدى از كفار را باقى مگذار، چون اگر بگذارى بندگانت را گمراه مى‌كنند و جز فاجر و كافر نمى‌زايند. سوره نوح، آيه 26 و 27.

[3] براى هر امتى رسولى است، همين كه رسولشان آمد، در ميان آنان به عدالت قضاء رانده مى‌شود، بدون اينكه ستم شوند. سوره يونس، آيه 47.