نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 15 صفحه : 375
آنهايى كه غير اعتقادات يقينى و حاصل از
برهان و و جدان را نمىپذيرند بدان معتقدند.
و به تعبير ديگر، مراد من از عالمين ، آسمانها و زمين و
موجودات بين آن دو است، كه با تدبير واحدى كه در آنها است دلالت مىكنند بر اينكه
رب و مدبرى واحد دارند و مراد از رب العالمين ، همان رب واحدى است كه
تدبير واحد عالم بر او دلالت دارد و اين دلالت يقينى است، كه و جدان اهل يقين آن
را درك مىكند، اهل يقينى كه جز با برهان و و جدان سر و كارى ندارند.
حال اگر بگويى فرعون از موسى جز اين را نخواست كه رب العالمين را
برايش معرفى كند كه حقيقت او چيست؟- چون در نظر او اين كلمه معناى معقولى نداشت-
پس او تنها مىخواست معناى اين كلمه را تصور كند، با اين حال چه معنا دارد كه موسى
(ع) در پاسخش بفرمايد: (إِنْ كُنْتُمْ
مُوقِنِينَ)- اگر اهل يقين باشيد؟ چون يقين علم تصديقى است، كه تصور، هيچ
توقفى بر آن ندارد، و (حال آنكه) موسى (ع) در پاسخ خود، تصور رب العالمين را مشروط
و موقوف بر يقين كرد.
علاوه بر اين آن جناب در پاسخ فرعون مطلبى نفرمود، جز اينكه لفظ
عالمين را برداشته (سماوات و الارض و ما بينهما) را به جايش نهاد و به جاى رب
العالمين كه فرعون نفهميده بود، گفت:(رَبُّ
السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُمَا) و
خلاصه لفظ عالمين را كه جمع بود تفسير كرد به اسماى مفردات آن جمع-
مثل اينكه ما كلمه رجال را تفسير كنيم به زيد و عمرو و بكر- و چنين تفسيرى هيچ
فايدهاى به شنونده نمىدهد و شنونده به جز همان تصورى كه از شنيدن لفظ رجال داشت،
تصور ديگرى برايش دست نمىدهد و يقينى برايش حاصل نمىشود.
در جواب مىگوييم: اينكه فرعون از موسى (ع) خواست كه برايش
كلمه رب العالمين را تصوير كند مسلم است و هيچ شكى در آن نيست، و ليكن
موسى (ع) به جاى اينكه در پاسخ همان لفظ رب العالمين را بياورد، لفظ سماوات
و الارض و ما بينهما را آورد، تا بر ارتباط بعضى اجزاى عالم به بعضى ديگر و
اتصال آنها دلالت كند، اتصالى كه از وحدت تدبير واقع در آنها و نظام جارى در آنها
خبر دهد، آن گاه كلام خود را مقيد كرد به اينكه: اگر اهل يقين باشيد ،
تا دلالت كند بر اينكه اهل يقين، از همين وحدت تدبير به وجود مدبرى واحد براى همه
عالم، يقين پيدا مىكنند.
پس گويا فرعون گفته است: مقصودت از رب العالمين چيست؟ و او در پاسخ
گفته:
همان است كه مقصود اهل يقين است، كه از راه ارتباطى كه در تدبير
عوالم سماوات و ارض
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 15 صفحه : 375