نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 15 صفحه : 374
مربوب ربى ديگر بوده باشد، چون ربوبيت در
نظر آنان به معناى استقلال در تدبير ناحيهاى از عالم است و با امكان و مربوبيت
هيچ منافات ندارد، بلكه اصولا همه ربهاى وثنىها مربوب ربى ديگرند، كه او خداى
سبحان است، كه رب الارباب است و ديگر هيچ الهى ما فوق او نيست، او الهى ندارد.
و در اعتقاد وثنيت، پادشاهى عبارت است از ظهور و جلوهاى از لاهوت در
نفس بعضى از افراد بشر يعنى پادشاه، كه آن ظهور عبارت است از تسلط بر مردم و نفوذ
حكم، و به همين جهت پادشاهان را مىپرستيدند، همانطور كه ارباب بتها را
مىپرستيدند و نيز رؤساى خانوادهها را در خانه مىپرستيدند و فرعون يكى از همين
وثنىها بود، كه آلههاى مىپرستيد و چون خودش پادشاه قبطيان بود، قومش او را
مانند ساير آلهه مىپرستيدند.
و اين فرعون با چنين وصفى وقتى از موسى و هارون شنيد كه مىگويند:(إِنَّا رَسُولُ رَبِّ الْعالَمِينَ) تعجب كرد، چون معناى معقولى براى گفتار آنان به نظرش نرسيد، زيرا
اگر منظورشان از رب عالميان خداى واجب الوجود است كه او رب عالميان نيست بلكه تنها
رب يك عالم است آن هم عالم ارباب، نه رب همه عالميان و اگر منظورشان بعضى از
ممكنات شريف و قابل پرستش است، مانند بعضى از ملائكه و غير ايشان آن نيز رب يك
عالم از عوالم خلقت است، نه رب همه عالميان، پس معناى رب العالمين چيست؟
و به همين جهت پرسيد: رب العالمين چيست؟ و از آن حقيقت
كه موصوف به صفت رب العالمين است پرسش نمود. خلاصه: منظورش از سؤال اين است، نه
اينكه بخواهد از حقيقت خداى سبحان بپرسد، چون فرعون به خاطر اينكه وثنى مذهب بود،
معتقد به خداى تعالى و مؤمن به او بود، چيزى كه هست مانند ساير وثنىها معتقد بود
كه هيچ راهى به درك و فهم حقيقت خدا نيست، پس ديگر معنا ندارد او از وجود خدا پرسش
كند، با اينكه وجود خدا اساس مذهب ايشانست، و اگر ساير آلهه را هم مىپرستند، براى
خاطر او مىپرستند كه شرحش گذشت.
[تقرير و توضيح جواب موسى 7 به سؤال فرعون كه در آن با
استناد به وحدت تدبير در هستى، رب العالمين را معرفى نمود(قالَ رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُمَا ...)]
و جمله (قالَ رَبُّ السَّماواتِ
وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُمَا إِنْ كُنْتُمْ مُوقِنِينَ)
پاسخ موسى (ع) از سؤال اوست كه پرسيد رب العالمين چيست؟ و جمله، خبرى
است از مبتدايى كه حذف شده و حاصل معنايش- بطورى كه از سياق مطابقت بين سؤال و
جواب بر مىآيد- اين است كه: رب العالمين همان رب آسمانها و زمين و آنچه بين آن دو
است مىباشد كه تدبير موجود در آنها به خاطر اينكه تدبيرى است متصل و واحد و مربوط
به هم، دلالت مىكند بر اينكه مدبر و ربش نيز واحد است و اين همان عقيدهاى است كه
اهل يقين و
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 15 صفحه : 374