اشكال در همه اين موارد يك پاسخ دارد و آن اين كه تنها مقدار عمر، معلوم خدا نيست بلكه خدا از رابطه عمر با سبب خاص آن و رهسپار شدن زيد به سوى بهشت آگاه است ولى تحقّق آن را مرتبط و وابسته به اسباب و عوامل خاص آن نموده است، برخى از اين اسباب عبارتند از:

1. وجود و هستى او ، 2. اعطاى عقل و شعور به او ، 3. مبعوث نمودن پيامبران ، 4. حق انتخاب و اختيار، 5. عمل به احكام دين و....

در اين صورت هر مكلفى بايد به وظايف شرعى خود عمل نمايد و به بهانه «علم ازلى» خود را مسلوب الاختيار نداند زيرا همه آنچه وى با آزادى و اختيار انجام مى دهد معلوم خدا مى باشد و در يك كلمه همه آنچه در قلمرو هستى امكانى رخ مى دهد معلوم خدا است (البته نه به صورت مطلق) بلكه با توجه به اسباب و شرايط خاص آن (كه اختيار و اراده انسان نيز از جمله اسباب آن مى باشد).[1]

سخنى از محقق تفتازانى

از متكلمان اشعرى كسى كه به پاسخ فوق توجه كرده است، محقّق تفتازانى مى پاشد وى هر چند در آغاز حقيقت مطلب را آن گونه كه بيان شد