جبر و اختيار - سبحانى، شیخ جعفر - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : جبر و اختيار نویسنده : سبحانى، شیخ جعفر جلد : 1 صفحه : 440

پيشگفتار	5

آزاد يا آزاد نما	5

فصل نخست: سير تاريخى مسأله جبر و اختيار	9
سير تاريخى مسأله جبر و اختيار	11
انديشه جبر و مشركان عصر رسالت	13
برخى از صحابه و انديشه جبرى گرى	14
اموى ها و انديشه جبرى گرى	15
پيش گامان اختيار در صدر اسلام	21
جبر در عصر تدوين حديث	26
نويسندگان غربى و مسأله جبر در اسلام	28
جبر به نام اختيار در قرن چهارم	29
استاد فقيد مصر عبده و نظريه جبر	33
سير جبر در اروپا	35
جايگاه اختيار در عقايد بشر	36
آياتى كه بر اختيار گواهى مى دهند	38
احاديث خاندان رسالت	39
مكتب تفويض يا وانهادگى	41
اختيار يا امر بين الأمرين	43
اختيار يا مكتب وجودى ها	43
مكاتب جبر	44
مكاتب اختيار	45

فصل دوم: توحيد در خالقيت	47
توحيد در خالقيت	49
انگيزه هاى جبر در اين دو مكتب	50
توحيد در خالقيت يا عموميت قدرت خدا	52
1. راه عقلى	53
2. راه نقلى	54
تحليل برهان عقلى اشعرى	58
با ديگر براهين اشاعره آشنا شويم	60
دلايل نقلى قائلان به خلق اعمال	64
تحليل آيات حصر خالقيت به خدا	67
1. آيات حصر خالقيت به خدا	70
2. آيات مربوط به تأثيرگذارى برخى از پديده هاى طبيعى	70
3. آيات مربوط به انتساب افعال انسان به او	74
گروه نخست	75
گروه دوم	76

فصل سوم: علم پيشين خدا	81
علم پيشين خدا مايه جبرى گرى است	83
نقد و بررسى	86
پاسخ اشكال از فقيهى نامدار	92
سخنى از محقق تفتازانى	93
پاسخ از گفتار او	94
مبالغه گويى فخر رازى	96
پاسخى از محقق طوسى	97
پاسخ سوم از مير سيد شريف	99
پاسخ	100

فصل چهارم: اراده پيشين و گسترده خدا	101
اراده پيشين و گسترده خدا	103
اراده گسترده خدا نسبت به همه پديده ها	105
دلايل عقلى گستردگى اراده خدا	106
قرآن و گستردگى اراده خدا	108
عموميت اراده خدا از ديدگاه روايات	110
گستردگى اراده خدا مايه جبر نيست	113
پاسخهاى ديگرى از اشكال	114
نقد وارزيابى	115
اراده گسترده خدا و كارهاى ناروا	119
استدلال به برخى از آيات قرآن	120
پاسخ اشكال	120
پاسخ به بيانى ديگر	121
پاسخ از استدلال به آيات	122
پاسخ اشكال، از ديدگاه روايات	122

فصل پنجم: تقدير و سرنوشت	125
تقدير و سرنوشت	127
تفسير عوامانه از قضاء و قدر	127
تفسير قضاء و قدر در مكتب اهل حديث	128
نتايج نامطلوب اين تفسير	129
عوامل پيدايش اين تفسير نادرست	130
معنى صحيح قضاء و قدر	131
الف: قضاء چيست؟	131
ب: قَدَر چيست؟	132
قضاء و قدر يا قطعيت و ويژگى هر پديده	133
مراتب قضاء و قدر	135
تقدير و سرنوشت علمى موجودات	136
تقدير و سرنوشت عينى موجودات	137
تقدير علمى، مايه جبر نيست	139
قضاياى علمى و عينى در قرآن	141
آيات سه گانه قضاء و قدر	142
قضاء و قدر در روايات اسلامى	149
الف: ايمان به قضاء و قدر	150
ب: گستردگى قضاء و قدر	151
ج: تقدير يا اندازه گيرى قبلى موجودات	151
قضاء و قدر در روايات اهل سنت	152
تفسيرى دوم از تقدير: قوانين كلّى آفرينش	157
سنّت هاى قطعى خدا در زندگى انسان	157
خوبى و بدى، و بازتاب آن در زندگى انسان	158
1. مؤمنان وامدادهاى قطعى خدا	160
2. استكبار در برابر خدا، مايه نابودى است	162
3. ناسپاسى و گناه و زوال نعمتها	164
4. اتحاد و پراكندگى دو عامل مهم پيروزى و شكست ملتها	166
5. شكيبايى بر ناملايمات، شرط صعود به مدارج عالى انسانى	168
6. آرمان هاى بزرگ در گرو همت والا	170
7. حكومت صالحان در زمين	172
قانونمندى جامعه و تاريخ	176
تفسيرى سوم از قضاء و قدر	177
قضا و قدر تشريعى	177
قضا و قدر تشريعى در بيان على عليه السَّلام	178
سرنوشت حتمى و غير حتمى	180
سرنوشت و آزادى انسان	182
دگرگونى سرنوشت با كارهاى خوب و بد	185
1. استغفار از گناه و نقش آن در سرنوشت انسان	185
تقوا و تأثير آن در سرنوشت انسان	186
نقش دعاء در سرنوشت يونس و قوم او	189
نقش كارهاى خوب و بد در سرنوشت از ديدگاه روايات	192

فصل ششم: انواع هدايت ها و ضلالت ها	197
انواع هدايت ها و ضلالت ها	199
الف: انواع هدايت در قرآن	201
هدايت تكوينى در سراسر گيتى	202
1. بُعد فيزيكى و جسمانى هدايت	202
2. هدايت فطرى همه انسانها	203
3. هدايت تشريعى	205
4. هدايت ويژه تكوينى	209
هدايت تكوينى ويژه پيامبران	209
هدايت تكوينى ويژه مؤمنان	212
مقصود از اين هدايت ويژه چيست؟	214
1. شرح صدر	214
2. زندگى پاكيزه (حياة طيبة)	215
3. روح و نور الهى	215
4. نرمش و آرامش جسم و جان	216
فصل هفتم: عوامل هدايت و ضلالت	219
عوامل هدايت و ضلالت	221
عوامل هدايت	222
1. ايمان و اعتصام به خدا	222
2. ايمان و عمل صالح	223
3. پيروى از رضاى خدا	224
4. مجاهده در راه خدا	225
5. انابه و تضرع به سوى خدا	225
گمراهان و عوامل گمراهى آنان	228
1. پيوند دوستى با دشمنان خدا	228
2. شرك به خدا	230
3. عصيان و نافرمانى خدا و پيامبرصلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم	230
4. بدعت گذارى در دين	231
5. پيروى از سردمداران تباهى و استكبار	231
6. محاسبات و معادلات بى اساس	232
7. دلبستگى به زندگى مادى	233
8. كتمان حقايق	234
9. نفاق و دورويى	235
10. هم نشينى و رفاقت با افراد ناشايسته	236

فصل هشتم: هدايت هاى و ضلالت هاى الهى و آزادى انسان	237
هدايت ها و ضلالت هاى الهى و آزادى انسان	239
تحليل و تفسير آياتى چند	241
تحليل آيه نخست(نساء/88)	242
تحليل آيه دوم (اسراء/97)	243
تحليل آيه سوم(ابراهيم/4)	244
بررسى آيات ديگر	246
هماهنگى آغاز و انجام آفرينش انسان از نظر هدايت و ضلالت	247
بررسى و تفسير	248
دستور به عدالت و پاكى در آيه، دليل بر آزادى انسان است	250
ايمان و نيكوكارى جز با خواست خدا تحقق نمى يابد	251
بررسى و تفسير آيات	253
بررسى دومين مطلب	254
اسناد ضلالت انسان به خدا	257
سخنى از راغب اصفهاني	259
گفتارى از علاّمه طبرسى	259
الف: سخت گيرى در امتحان	260
ب: به خودواگذارى انسان و باز نداشتن او از گناه	261
3. حكم به گمراهى گمراهان	262
4. عذاب نمودن و كيفر دادن	263
خدا يگانه مؤثر حقيقى است	263

فصل نهم: گريزگاهى به نام كسب	265
گريزگاهى به نام كسب	267
مراحل تاريخى نظريه كسب	268
واقعيت كسب از ديدگاه صاحب مكتب	269
نظريه باقلانى: عناوين افعال مربوط به انسان است	271
ارزيابى سخن باقلانى	272
نظر غزالى: قدرت انسان همراه با فعل است نه مؤثرّ	273
نقد كلام غزالى	274
نظريه تفتازانى: كسب، آهنگ فعل است نه ايجاد	276
تنها عزم انسان مخلوق قدرت است	278
قدرت خدا مانع از تأثير قدرت بنده است	280
كسب نظريه اى سراپا ابهام	282
كسب اشعرى و نظريه مالبراش فرانسوى	283
نظريه امام الحرمين: فعل، معلول دو قدرت طولى است	285
نظريه محمد عبده	288

فصل دهم: علل سه گانه جبرى گرى فلسفى	291
تفسير جبر فلسفى	293
جبر فلسفى وعوامل آن	293
اراده انسان، مسبوق به اراده پيشين نيست	295
تحليل و نقد اين برهان	296
تحليل استدلال	297
معطى كمال، فاقد آن نخواهد بود	301
سخنى از برگسون	303
پاسخ صدرالمتألهين به اشكال	303
توضيح دو پاسخ صدر المتألهين	304
نقد پاسخ دوم	305
اراده انسان به اراده ازلى خدا منتهى مى گردد	307
نقد و ارزيابى	308
جبر علّى و معلولى و آزادى انسان	311
نقد و بررسى اين دليل	312
ضرورت افعال، معلول اراده انسان است نه مانع آن	312
پاسخهاى ديگر	314
انسان به تنهايى علت تامه فعل نيست	314
ارزيابى و نقد	315
انكار جبر علّى و معلولى	316
الف: ماهيت و منشأ اختيار	316
نقد و بررسى	317
آزادى معنوى يا اخلاقى و آزادى فلسفى	317
ب: يقين يا ظن به هدف و آزادى	319
بررسى و تحقيق	320
ج: انتخاب «من» مشروط به ضرورت يكى از دو طرف نيست	320
ارزيابى و نقد	321
د: ضرورت عليت در برابر مقاومت روحى خنثى مى گردد	323
نقد و بررسى	323
هـ: اراده، علت تامه فعل نيست	325
نقد و بررسى	326
و: كارهاى اختيارى نيازمند به فاعل است نه علت	327
تحقيق و بررسى	328

فصل يازدهم: مثلث شخصيّت يا عوامل سازنده شخصيت	331
جبر فلسفى اجتماعى	333
مثلث شخصيت، سازنده سرنوشت است	333
1. قانون وراثت	333
نقش وراثت در شخصيت انسان	334
2. تعليم و تربيت	337
3. شرايط محيط زندگى	337
پايه تأثير شراط حاكم بر زندگى	339
جبر فلسفى اقتصادى	341
نقد و ارزيابى	344
پى آمدهاى اجتماعى جبر تاريخ	344
1. نقش غرايز در حركت تاريخ	346
2. ابعاد چهارگانه روح انسان و حركت هاى تاريخى	347
شخصيت هاى آفرينشگر تاريخ	350
داورى در يك نزاع ديرينه	352
حريت وآزادى انسان	354

فصل دوازهم : تفويض يا وانهادگى انسان	357
تفويض يا وانهادگى انسان	359
متكلمان معتزلى و انديشه تفويض	360
1. ملاك نيازمندى به فاعل، حدوث است	362
2. افعال انسان اختصاص به او دارد	364
3. ايمان و كفر به اختيار انسان تفويض شده است	364
4. خدا خالق افعال انسان نيست	365
2. انگيزه گرايش به مكتب تفويض	366
روايات اهل بيت و انگيزه گرايش به تفويض	368
دلايل مفوضه	370
دلايل عقلى نظريه تفويض	370
1. كارهاى انسان وابسته به خواست واراده او است	370
نقد و بررسى برهان	371
2. تكاليف شرعى و مسئوليت انسان	372
3. ستايش و نكوهش انسان بر كارهاى او	372
بررسى هر دو برهان	373
4. نقش قدرت در كارهاى انسان	374
دلايل ديگر و پاسخ آنها	375
استدلال به آيات قرآن	377
تحليل آيات ياد شده	378
آيات ديگر	381
بررسى اين آيات	382
تفويض نظريه اى بى پايه و نادرست	382
1. ناسازگارى تفويض با اصل توحيد در خالقيت	382
3. تفويض نااستوارتر از دوگانه پرستى است	385
ملاك نيازمندى فعل به فاعل، امكان است	386

فصل سيزدهم: اگزيستانسياليسم و آزادى انسان	391
چهره هاى سرشناس اگزيستانسياليسم	394
مراحل سه گانه حيات انسان	395
الف: مرحله جمال شناسى	396
ب: مرحله اخلاقى يا كردارى	396
ج: مرحله مذهبى	396
حقيقت و هستى انسان	396
ژان پل سارتر	397
تعريف آزادى و ماهيت انسان	398
ارزشهاى اخلاقى و مسئوليت انسان	399
انسان در مكتب وجودى ها	400
مقصود از تقدّم وجود بر ماهيت چيست؟	401
ماهيت انسان در پرتو عمل پديد مى آيد	403
حدود آزادى	405
انسان و مسئوليت	407
تقدم وجود بر ماهيت و آزادى	408

فصل چهاردهم: نه جبر و نه تفويض، راهى سوم ميان آن دو	409
راهى ميان جبر و تفويض	411
امر بين امرين در روايات	412
الف: گسترده تر از مابين آسمان و زمين	412
ب: نظره اى لطيف و عالمانه	414
ج: توانايى انسان بر انجام كارها	414
د: راه فعل و ترك گشوده است	414
هـ: بيان مطلب در قالب مثال	415
1. مبادى اختيارى و غير اختيارى افعال	417
ارزيابى	418
2. هدايت ها و توفيقات الهى	418
نقد و بررسى	419
3. فاعل قريب و فاعل بعيد	420
بررسى و تحقيق	424
4. ترتب و تفرع ايجاد بر وجود	425
مطالعه كتاب نفس	428
تحقيق و تكميل	430
1. وجود، اصيل و مجعول است	430
2. هستى ممكن عين ربط و فقر است	431
3. ايجاد متفرع بر وجود است	431
فهرست منابع و مآخذ	433

نام کتاب : جبر و اختيار نویسنده : سبحانى، شیخ جعفر جلد : 1 صفحه : 440

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست