پاسخ اشكال از فقيهى نامدار

نه تنها متكلمان و فلاسفه الهى از شبهه علم ازلى در مورد مسأله اختيار و آزادى انسان پاسخ گفته اند، بلكه برخى از فقهاء بزرگ اسلامى نيز به پاسخگويى از آن پرداخته اند از آن جمله: فقيه نامدار شيعه امام ابو عبداللّه محمد بن مكى معروف به شهيد اوّل (م734ـ786) مى باشد وى آنجا كه درباره مسأله«صله ارحام»(پيوند خويشاوندى) بحث مى نمايد پس از بررسى فقهى آن چنين مى گويد: «روايات بسيارى درباره صله ارحام» و نقش آن در زيادى عمر انسان وارد شده است اين مطلب موجب پيدايش اشكالى شده است و خلاصه آن اين است كه:

با توجه به «قضا و قدر» و «علم ازلى» خدا نسبت به همه پديده هاى امكانى، تأثير صله ارحام در دگرگونى و زيادى عمر انسان پذيرفته نيست و پس از آن كه برخى از پاسخهاى ناتمام را يادآور مى شود، مى گويد: «اشكال ياد شده اختصاص به مسأله عمر انسان و تأثير صله ارحام در آن ندارد، بلكه در مورد همه آنچه در قرآن به عنوان عوامل راه يافتن انسان به بهشت و يا ورود در جهنم بيان شده، وارد است، زيرا خداوند از ازل همه چيز را مى داند و دوزخيان را از بهشتيان باز شناخته است پس آن كس كه او را اهل بهشت مى داند رهسپار بهشت خواهد بود و آن كس كه او را اهل دوزخ مى داند، وارد دوزخ خواهد شد در اين صورت اعتقاد به خدا، ايمان به معارف دينى، بعثت انبياء همگى لغو و بى اثر خواهد بود و چنين انديشه اى با اصل «حكمت الهى» ناسازگار است.

آنگاه در پاسخ مى فرمايد: