انسان و مسئوليت

از مطالب ياد شده معنى مسئوليت انسان به خوبى به دست مى آيد سخن از مسئوليت بدون نظارت عقل و تفكر، سخنى بى مايه و ناآزموده است انسان چگونه مسئول ساختمان جسمى و روحى و موقعيت تاريخى خود مى باشد.(آن گونه كه سارتر گفته است) بدون آن كه به فرمان هاى خرد و احكام عقل خود گردن نهد و خود را در برابر قوانين اخلاقى و حقوقى اجتماعى ديگران متعهد بداند، آرى انسان مسئول رشد و سلامتى جسمى و روحى خود مى باشد ـ همان گونه كه از نظر شخصيت تاريخى نيز مسئول است ولى چگونه؟ آيا با شعار «آزادى نامحدود» مى توان اين آرمان را برآورده كرد؟ اين عقل و انديشه است كه انسان را از ارتكاب هر كارى كه سلامتى جسم يا روح او را تهديد مى كند هشدار داده و باز مى دارد.

بنابراين، تأمين كننده آرمانهاى ياد شده و پشتوانه واقعى مسئوليت و تعهد انسان «آزادى عقلانى» است ونه آزادى محدود حيوانى و شهوانى.

از اين جهت يادآور مى شويم كه «مكتب اگزيستاليسم» همان پى آمد نادرست و ويرانگرى را دارد كه «مكاتب جبر» دارد زيرا همان گونه كه اگر انسان مجبور باشد و از قدرت انتخاب محروم باشد هيچ گونه مسئوليتى متوجه او نيست و سزاوار هيچ نوع كيفر و پاداش، نكوهش و تشويقى نمى باشد، انسانى كه آزادى نامحدود دارد و هيچ الزامى از جانب اصول اخلاقى و قوانين الهى و مقررات اجتماعى آزادى او را محدود نمى سازد نيز انجام هر عملى را براى خود روا مى داند و در نتيجه هيچ نكوهش و كيفرى متوجه او نمى گردد و اين جز ويرانگرى اخلاقى و پوچ انگارى زندگى چيزى به بار نمى آورد، همان گونه كه