ضرورت و وجوب دارد(وجوب بالغير نه بالذات) و آيا نفس در حالى كه اراده دارد مى تواند فعل را انجام ندهد، يا آن كه در حال اراده (نه ميل و اشتياق) و تصميم جدى قهراً وارد عمل مى شود اگر چه نسبت به لحظه هاى بعدى ممكن است اراده منتفى گردد و در نتيجه علت تامه آن فعل نيز منتفى مى شود و نفس از فعاليت در مورد آن كار باز مى ايستد.

پاسخ ما اين است كه با تحقق اراده، هستى فعل، واجب و ضرورى است ولى با اختيار نيز منافات ندارد زيرا اين وجوب از جانب علت به معلول داده مى شود و تأثير آن در علت خود و مجبور ساختن آن نامعقول و باطل است«الوجوب بالاختيار لا ينافى الاختيار».

هـ: اراده علت تامه فعل نيست

كارهاى انسان با تحقق اراده نيز همچنان تحت سلطنت و اختيار «نفس» مى باشد اگر اراده علت تامه آن بود چنين اقتدار وا ختيارى براى «نفس» وجود نداشت آنچه موجب اين شده است كه حكماء اراده را علت تامه فعل بشمار آورند التزام آنان به قاعده «الشىء ما لم يجب لم يوجد»(پديده تا وجودش واجب و حتمى نگردد موجود نمى گردد) مى باشد آنان اين قاعده را نسبت به همه پديده هاى امكانى تعميم داده و افعال ارادى انسان را نيز مانند معاليل طبيعى مشمول آن دانسته اند و نياز و فقر ذاتى ممكن به علت را دليل بر مدعاى فوق دانسته اند.[1]