كار را ايجاب كرده است بايستى راه دوم به كلى مسدود فرض شود و با سه دليل روشن راه دوم باز بوده است.

1. اگر راه اوّلى را انتخاب كنيم سپس متوجه تقصير و تبهكارى خود شويم حالت ندامت را در خود احساس مى كنيم اين حالت روانى بدون امكان راه دوم و ترك راه اوّل امكان پذير نخواهد بود.

2. هر لحظه كه از فعاليت درونى ما مى گذرد، لحظه دوم براى ما به طور صد در صد خود را تحميل نمى كند و امكان منفى ساختن فعاليت وجود دارد.

3. اين كه «من» در حال ترديد گاهى عاملA و گاهى عاملB را مورد رسيدگى قرار مى دهد كاشف از اين است كه هيچ يك از اين دو عامل ضرورت ندارد در اين حالت ممكن است ما عاملى را پيدا كنيم كه يكى از دو راه را صد در صد ايجاب نمايد،،ولى دائماً عوامل بدينسان نيست، بلكه تنها ترجيحى به راه ديگر مى بخشد.[1]

ارزيابى و نقد

اين سخن همان نظريه معروف گروهى از متكلمان است كه قانون عليت را پذيرفته ولى اصل ضرورت علّى و معلولى را انكار كرده اند و اصل ديگرى به نام «اولويت» را جايگزين آن نموده اند هر چند آنان به طور كلى آن را نفى كرده اند ولى نويسنده «جبر و اختيار» تنها در مورد كارهاى انسان نفى نموده اند اين مطلب را در قسمتهاى بعدى بررسى خواهيم كرد، در اين جا دلايل سه گانه ياد شده در بالا را مورد ارزيابى قرار مى دهيم.