جبر و اختيار - سبحانى، شیخ جعفر - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : جبر و اختيار نویسنده : سبحانى، شیخ جعفر جلد : 1 صفحه : 271

اين دو اصل كه دو نتيجه متخالف دارند، ما ناچار شديم كه از اين تنگنا با نظريه كسب بيرون آييم و بگوييم: «خدا خالق و بنده خدا كاسب است».[1]

2. نظريه باقلانى: عناوين افعال مربوط به انسان است

قاضى باقلانى[2] در تفسير «كسب» مى گويد: «قدرت حادث در انسان براى ايجاد فعل صلاحيت ندارد(ايجاد از آن خدا است) ولى صفات فعل و عناوين عارض بر آن، منحصر به وجود وحدوث فعل نيست، بلكه فعل انسانى يك سلسله صفات و عناوينى دارد كه مستند به قدرت حادث (قدرت انسان) است.».

آنگاه پس از تذكر يك رشته عناوين مختلف غير از حدوث، چنين مى گويد:

«هر انسانى در درون خود ميان اين دو جمله: اوجد(به وجود آورد، ايجاد كرد) و صلّى و صامَ و قامَ و قَعَدَ(نماز گزارد و روزه گرفت و برخاست و

[1] شرح العقائد النسفيه، ص 115ـ 117 فإن قيل لا معنى لكون العبد فاعلاً بالاختيار إلاّ كونه موجداً لأفعاله بالقصد و الارادة، وقد سبق انّ اللّه تعالى مستقل بخلق الأفعال وايجادها ومعلوم انّ المقدور الواحد لا يدخل تحت قدرتين مستقلتين.

قلنا: لا كلام في قوة هذا الكلام ومتنانته إلاّ انّه لما ثبت بالبرهان أنّ الخالق هو اللّه تعالى وبالضرورة انّ لقدرة العبد وإرادته مدخلاً في بعض الأفعال كحركة البطش دون البعض كحركة الارتعاش، احتجنا في التفصى عن هذا المضيق إلى القول بانّ اللّه تعالى خالق والعبد كاسب.

[2] قاضى ابو بكر باقلانى متوفاى 403هـ از مشاهير اشاعره در بغداد است وى داراى تأليفات فراوانى در كلام اشعرى است. از مجموع مؤلفات او آنچه به طبع رسيده است عبارت است از «اعجاز القرآن» كه مكرر چاپ شده است، 2. «التمهيد» رد بر ديگر فرق اسلامى، 3. «الانصاف فى اسباب الخلاف» كه به كوشش شيخ محمد زاهد كوثرى در سنه 1369 به طبع رسيده است.

نام کتاب : جبر و اختيار نویسنده : سبحانى، شیخ جعفر جلد : 1 صفحه : 271

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست