معشوق خود مى گردد به طورى كه مرتكب كارهاى غير معقول و ناپسند نيز مى گردد در اين صورت گفته مى شود آن معشوق عقل او را زايل نموده و اخلاقش را تباه ساخته در حالى كه چه بسا هرگز او را نمى شناسد ولى از آنجا كه به خاطر او اين گمراهى و انحراف فكرى و عملى در عاشق بوجود آمده، به او نسبت داده مى شود.

اسناد اضلال به خدا در آيه (26بقره) از همين قبيل است.

(يُضِلُّ بِهِ كَثيراً وَيَهْدى بِهِ كَثيراً وَما يُضِلُّ بِهِ إِلاّ الْفاسِقينَ).

«خداوند به واسطه مثالهايى كه مى زند، گروه بسيارى را گمراه نموده و گروه بسيارى را هدايت مى كند. و جز فاسقان كسى را گمراه نمى سازد».

يعنى خداوند به واسطه اين مثالها انسانها را امتحان مى كند اين آزمايش گمراهى فاسقان و هدايت مؤمنان را نمايان مى سازد همان گونه كه آزمايشگر، نقره خود را با افكندن در آتش امتحان مى نمايد.

ب: به خود واگذارى انسان و باز نداشتن او از گناه

گاهى مقصود از اضلال الهى اين است كه خداوند انسان را به خود وامى گذارد و الطاف و عنايات ويژه اى را كه به مؤمنان عطا مى نمايد از او دريغ مى كند و بالأخره او را به صورت قهرآميز از گناه باز نمى دارد.

در توضيح اين مطلب يادآور مى شويم كه بازداشتن گناهكار از گناه به صورت قهرآميز و اجبار با اصل اختيار و آزادى انسان كه مورد تأييد قرآن است ناسازگار است و امّا به خود واگذارى او، در حقيقت كيفر افكار و اعمال