(هُوَ الَّذِى خَلَقَكُمْ مِنْ طين ثُمَّ قَضى أَجلاً وَأَجَلٌ مُسَمّى عِنْدَهُ ثُمَّ أَنْتُمْ تَمْتَرُونَ)(انعام/2).

«او است كه شما را از گِل آفريد سپس (براى زندگى شما) مدتى تعيين كرد، و مدت معيّن (عمر هر كس) و سرآمد قطعى آن نزد او است».

و هر يك از آن دو (اجل مطلق و اجل مسمى) در آيات جداگانه نيز به كار رفته اند.[1]

ولى در مورد ساير پديده ها، هميشه به صورت مفيد (اجل مسمى) به كار رفته است:

(ما خَلَقْنَا السَّمَواتِ وَالأَرْضَ وَما بَيْنَهُما إِلاّ بِالْحَقِّ وَأَجَل مُسَمّىً)(احقاف/3).

«ما آسمان و زمين و آنچه ما بين آنها است را نيافريديم، مگر به حق و سر آمد معيّن و نام برده شده».

سرنوشت و آزادى انسان

در اينجا دو مطلب بايد مورد توجه واقع شود:

1. مقصود از «اجل مطلق» و «اجل مسمّى» چيست؟

2. رابطه سرنوشت با آزادى انسان چگونه است؟

در توضيح مطلب اوّل بايد يادآور شويم كه دوگانگى اجل را گاهى در رابطه با مرگ و زندگى او بررسى مى كنيم(كه غالباً همين معنى اراده مى شود و