3

اراده گسترده خدا و كارهاى ناروا

در اينجا اشكال ديگرى به چشم مى خورد و آن اين كه لازمه عموميت و گستردگى اراده خدا نسبت به كارهاى آنان، اين است كه كارهاى زشت و ناروا نيز متعلق اراده خدا باشند، در حالى كه اراده كارهاى قبيح مانند انجام آنها قبيح و ناروا است و ذات مقدس خداوند از هر صفت قبيح و ناروايى منزه و پيراسته است.

طرح اين اشكال از طرف متكلمان معتزلى چيزى بر خلاف انتظار نيست و اصولاً يكى از انگيزه هاى گرايش به اين انديشه كه كارهاى اختيارى انسان از قلمرو اراده و قدرت خدا بيرون است، اصل تنزيه و پيراستن خدا از قبايح است.[1]

آنچه بر خلاف انتظار و تعجب آور است، هماهنگى متكلمان اماميه با آنان و مخالفت با متكلمان اشعرى در اين مسئله مى باشد و به نظر ما آنچه موجب اين اشتباه شده است جدا نكردن اراده تكوينى و اراده تشريعى است كه در محل خود تفاوت آن دو را بيان نموده ايم.