ستمگرى يافت مى شود كه هرگز صحيح نيست به قدرت و اراده خدا انجام بگيرد.

2. اراده به معناى اعمال قدرت، به كارهاى اختيارى ديگران تعلق نمى گيرد زيرا اين اراده، تنها به كارهاى مباشرى فاعل تعلق مى گيرد، و بديهى است كه كارهاى اختيارى انسان به صورت مباشرى از خدا صادر نمى گردد، بلكه تنها مبادى و اسباب اين كارها چون حيات و علم، متعلق اراده و مشيت خدا است».[1]

حاصل اين پاسخ را مى توان در چند مورد خلاصه كرد:

1. اراده از صفات ذاتى خدا نيست.

2. عموميت اراده نسبت به كارهاى اختيارى انسان موجب نسبت دادن كارهاى قبيح به خدا است كه با اصل پيراستگى و تنزيه آفريدگار يكتا از پليدى و نقص سازگار نيست.

3. اراده به معنى اعمال قدرت، تنها به كارهاى مباشرى تعلق مى گيرد.

4. اسباب و مبادى كارهاى اختيارى انسان متعلق اراده و مشيت خدا است نه خود فعل.

نقد و ارزيابى

قبل از آن كه نظر خود را پيرامون هر يك از موارد چهارگانه ياد شده بيان كنيم، يادآور مى شويم كه اوّلاً:

گستردگى اراده الهى مبتنى بر يك سلسله اصول عقلى و برهانى است كه