و اذا حكمتم بين الناس ان تحكموا بالعدل؛[1] خداوند به شما امر مى‌كند كه وقتى بين مردم حكم مى‌كنيد، به عدالت داورى كنيد.

آيا در اين آيه، قرينه‌اى براى اختصاص حكم به قضات وجود دارد؟ تا با توجه به لسان اين آيه، موارد مبهم ديگر را نيز بتوان به قضاوت حمل كرد؟ آيا مخاطب آيه، فقط قضاتند يا همه كارگزاران حكومت، چنين وظيفه‌اى دارند؟ علامه طبرسى از اين آيه، برداشتى عام دارد و با توجه به آيه بعد، آن‌را شامل فرمانروايان و واليان نيز مى‌داند.

وى مى‌گويد:

خداوند به فرمانروايان و حكّام دستور داده است كه به عدالت و انصاف حكم نمايند و چون در اين آيه، واليان به اداى حقوق مردم و رعايت عدالت و مساوات ترغيب شده‌اند، در آيه بعد، خداوند مردم را به اطاعت و همكارى با آنان فراخوانده و فرموده است:

«يا ايها الذين امنوا اطيعو اللّه و اطيعوا الرسول و اولوا الامر منكم»[2].

استعمالات ديگر اين واژه، در موارد فرمانروايى و فرمانروايان، فراوان است و در تمام اين موارد نمى‌توان ملتزم به مجاز بودن استعمال شد. مواردى از اين قبيل، در نهج البلاغه به چشم مى‌خورد؛ مانند:

لا ينبغى ان يكون الوالى على الفروج و الدماء و المغانم و الاحكام و امامة المسلمين البخيل ... و لا المرتشى فى الحكم فيذهب بالحقوق.[3] خطاب به عبد اللّه بن عباس، والى بصره آمده است:

منع الناس بوجهك و مجلسك و حكمك.[4] درباره منافقين مى‌فرمايند:

فتقربوا الى ائمة الضلالة ... فولّوهم الاعمال و جعلوهم حكاما على رقاب الناس‌[5].

[1] - نساء( 4) آيه 58.

[2] - تفسير مجمع البيان، ج 3، ص 64.

[3] - نهج البلاغه، خ 131.

[4] - همان، نامه 76.

[5] - همان، خ 280.