دين و دولت در انديشه اسلامي - سروش، محمد

نام کتاب : دين و دولت در انديشه اسلامي نویسنده : سروش، محمد جلد : 1 صفحه : 730

پيش‌گفتار	19
مقدّمه‌	23
فصل اوّل: دين و دولت‌	27
پيش‌گفتار	27
دولت و ايدئولوژى‌	27
نياز به مكتب و ايدئولوژى، در دولت و سياست‌	31
1. نياز به ايدئولوژى دينى‌	35
ديدگاه اوّل: شريعت، قانون نظم اجتماعى‌	37
نقد و بررسى‌	37
ديدگاه دوم: شريعت، قانون تهذيب نفس‌	38
نقد و بررسى‌	39
ديدگاه سوم: شريعت، قانون كمال حقيقى انسان‌	43
2. متفكران اسلامى و همبستگى دين و دولت‌	47
1- فارابى‌	47
2- ابن سينا	49
3- غزالى‌	50
4- خواجه نصير الدين طوسى‌	52
5- صدر المتألّهين‌	55
نتيجه‌	56
3. تفكيك دين از دولت در غرب‌	57
برداشت‌هاى ناروا از مسيحيّت‌	59
الف) تعارض بين دنيا و آخرت‌	60
ب) احكام مسخ شده‌	61
ج) عدم ارائه نظام مطلوب‌	62
د) نفى حقوق اجتماعى‌	63
عملكرد ارباب كليسا	65
عوامل ديگر	68
4. حكومت دينى و ابهامات‌	70
1- حكومت دينى و تجدّد	71
نقد و بررسى‌	73
مرزهاى تجدّد و ثبات‌	73
اسلام و سازگارى جاودانگى و دگرگونى‌	76
1. عقل، از منابع احكام‌	79
2. قوانين ثابت و متغيّر	81
3. اجتهاد	83
4. اختيارات حاكم اسلامى‌	85
2. حكومت دينى و استبداد	89
اسلام و گرايش‌هاى اجتماعى‌	93
اسلام و ارزش‌هاى انسانى‌	95
اسلام و آرمان‌هاى بشرى‌	96
اقليّت‌ها در دولت اسلامى‌	98
پيمان‌هاى متقابل‌	99
3- حكومت دينى و دموكراسى‌	101
1. دموكراسى چگونه تعريف مى‌شود؟	101
2. آيا دموكراسى معيار داورى است؟	103
3. عناصر اصلى دموكراسى‌	109
الف) دموكراسى، نفى استبداد	109
ب) دموكراسى، كنترل دولتمردان‌	111
ج) دموكراسى، مشاركت مردم در حكومت‌	113
4- دموكراسى و اصول تغييرناپذير دينى‌	116
انديشه تفكيك دين و دولت در ميان مسلمانان‌	120
آغاز جدايى‌	120
بانيان انديشه تفكيك‌	122
الف) استبداد داخلى‌	122
ب) استعمار خارجى‌	123
ج) جريان روشنفكرى‌	126
بررسى علل و انگيزه‌هاى انديشه تفكيك‌	127
تفكيك، زمينه‌ساز ترقى يا انحطاط؟	133
تقدس حكّام‌	139
انگيزه‌هاى روانى انديشه تفكيك‌	142
فصل دوم: اسلام و حكومت (1)	147
ضرورت حكومت‌	147
فرقه‌هاى اسلامى و ضرورت حكومت‌	149
اسلام و ارزش و اعتبار حكومت‌	151
حكومت و تحقق آرمان‌هاى اسلامى‌	152
حكومت و پاسدارى از دين‌	155
جايگاه دولت در قوانين اسلامى‌	158
گروه اوّل‌	159
گروه دوم‌	162
گروه سوم‌	165
گروه چهارم‌	167
گروه پنجم‌	169
گروه ششم‌	172
جايگاه دولت، در نظام عبادى اسلام‌	175
نقش دولت اسلامى در برنامه‌هاى عبادى‌	179
1. وحدت، هماهنگى و انسجام‌	179
2. حفظ و احيا	180
3. اجرا	181
4. تعقيب و كيفر متخلفان‌	184
نگاه مجدد	184
فصل سوم: اسلام و حكومت (2)	191
پيامبر و دولت اسلامى‌	191
پيامبر اسلام، مؤسس دولت اسلامى‌	192
زعامت سياسى امّت اسلامى‌	198
1- نصب حاكمان و فرمانروايان‌	198
2- صدرو و ابلاغ بخشنامه‌هاى دولتى براى فرمانروايان‌	200
3- عقد پيمان‌هاى سياسى‌	202
4- انتخاب نمايندگان سياسى، اجتماعى‌	203
5- اعزام مأموران اطلاعات و تحقيقات‌	205
6- سركوب فتنه‌گران‌	206
رياست قضايى‌	207
1- قضاوت و داورى‌	207
2- نصب و اعزام قضات‌	207
3- زندانى كردن متّهم و مجرم‌	208
4- اجراى حدود	208
5- حكم به «حجر»، و تصرف در اموال محجور	208
6- مسئوليت پرداخت دين‌	209
هدايت، تنظيم و كنترل اقتصاد	209
1- تشكيلات گردآورى زكات‌	210
2- واگذارى منابع طبيعى‌	211
3- قراردادهاى اقتصادى‌	212
4- كنترل بازار و تجارت‌	213
نتيجه‌	216
دولت نبوى از ديدگاه قرآن‌	217
بررسى نظريه تفكيك رهبرى دينى و دنيوى در سيره نبوى‌	217
1- قرآن و رهبرى سياسى پيامبر	218
2- قرآن و مسئوليت‌هاى اجتماعى پيامبر	222
3- قرآن و اموال پيامبر	228
1. خمس‌	228
2. انفال‌	229
3. فى‌ء	230
4- قرآن و مسئوليت مسلمانان در برابر پيامبر	233
لزوم اطاعت از پيامبر	235
لزوم ارائه اطلاعات و گزارشات به پيامبر	237
لزوم استيذان از پيامبر	239
فصل چهارم: رئيس دولت اسلامى‌	245
شرائط رئيس دولت اسلامى‌	245
مبانى شرايط رهبرى‌	246
1- وحدت رهبرى دينى و دنيوى‌	246
2- امانت‌دارى و حكومت‌	248
3- حاكميت قانون‌	252
4- فلسفه اجتماعى رهبرى‌	257
الف) نمود رهبرى‌	260
ب) اصالت رهبرى‌	261
شرايط رهبرى در نظام‌هاى سياسى‌	263
شرايط و صفات رهبرى‌	266
شرايط عام رهبرى‌	266
رشد	268
حسن ولايت‌	270
قوّت‌	270
تعبيرات ديگر	272
ديدگاه متفكران اسلامى‌	273
شرايط رهبرى مكتبى‌	275
افلاطون و رهبرى فيلسوفان‌	276
ماكياولى و تلوّن‌پذيرى رهبرى‌	276
فارابى و فضايل انسانى رهبر	278
ماركس و خصلت‌هاى طبقاتى رهبر	279
ويژگى‌هاى رهبر جامعه اسلامى‌	280
الف) صلاحيت علمى‌	281
1- فقاهت‌	281
نصوص تعيين ولايت‌	283
قدر متيقّن‌	286
ادلّه شرايط رهبرى‌	289
شرط اجتهاد از ديدگاه دانشمندان اهل سنت‌	291
حكمت‌ها و ضرورت‌هاى شرط فقاهت‌	294
1- حاكميّت مكتب‌	295
2- رهبرى دينى و سياسى‌	295
3- اقتدار رهبرى‌	295
4- انطباق قوانين و مقتضيات‌	296
5- پشتوانه احكام ولايى‌	297
6- مشروعيّت اقدامات اجتماعى‌	298
2- اعلميّت‌	300
نگاه فقهى‌	300
الف) مبناى اوّل: نصوص تعيين حاكم‌	301
ب) مبناى دوم، قدر متيقّن‌	306
ج) مبناى سوم، ادله خاص‌	307
تحليل و بررسى‌	309
نگاه كلامى‌	314
بررسى چند مسئله‌	321
1. نياز به اعلميت در امور حسبيّه‌	321
نقد و بررسى‌	322
2. تفسير اعلميّت‌	325
3. صلاحيت علمى، شرط لازم، نه كافى‌	330
3- صلاحيت اخلاقى‌	335
شرط عدالت در متون اسلامى‌	337
حكمت و ضرورت شرط عدالت‌	338
1. تقوا و پويايى اجتماعى‌	339
2. تقوا و كنترل قدرت‌	340
3. تقوا و صيانت قانون‌	344
4. تقوا و رسالت پيشتازى‌	345
5. تقوا و قدرت مقاومت‌	348
6. تقوا و روحيه همدردى‌	350
7. تقوا و اخلاق رهبرى‌	352
آيا عدالت كافى است؟ (نگاه فقهى)	354
فصل پنجم: خاستگاه دولت اسلامى‌	362
خاستگاه دولت اسلامى‌	362
الف) ديدگاه تاريخى‌	362
ب) ديدگاه حقوقى‌	364
سابقه تاريخى موضوع در ميان مسلمانان‌	365
الف) وجوب شرعى انتخاب‌	365
ب) وجوب عقلى انتخاب‌	365
حاكميت الهى و ربوبيّت تشريعى‌	367
تفسير كلامى‌	370
ثمرات توحيد، در مسئله حاكميت‌	371
اصل اول‌	371
اصل دوم‌	375
اصل سوم‌	377
اصل چهارم‌	378
حاكميّت الهى از دو ديدگاه‌	380
ويژگى‌هاى حاكميت الهى‌	382
1. تفكيك ملك تكوينى و تشريعى‌	382
2. حاكميّت تشريعى، ملاك مشروعيّت‌	383
3. حاكميّت تشريعى در دو قلمرو قانون گذارى و اجرا	383
4. حاكميت الهى و ميدان ارائه نظرات‌	384
5. حاكميّت الهى و شايسته سالارى‌	384
6. حاكميت الهى و محدوديّت قدرت حاكم‌	385
7. حاكميت الهى و اعتبار حقوق اجتماعى‌	385
ضرورت نصب در محدوده خاص‌	387
ضرورت نصب در بحران‌هاى فرهنگى- اجتماعى‌	387
ضرورت نصب در پيشوايان معصوم عليهم السّلام‌	389
ضرورت نصب در امامت عظمى‌	390
امامت، عهد الهى‌	393
حاكميّت الهى و دليل لطف‌	397
حاكميت الهى در دو دوران حضور و غيبت معصوم‌	405
نصب در دوران حضور پيشواى معصوم‌	405
نقش بيعت در رهبرى سياسى پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم‌	405
1. توشيح‌	410
2. بيعت يا وكالت؟	412
اوّل: بيعت و التزام‌	412
دوم: بيعت و اطاعت‌	414
سوم: بيعت و انتخاب‌	415
چهارم: بيعت و ولايت‌	417
پنجم: بيعت و اكثريت‌	419
جمع‌بندى‌	420
نصب در دوران غيبت‌	422
در عرصه دليل‌	427
نصب يا انتخاب در نگاه عقل‌	430
انتخاب و برهان عقلى‌	431
استدلال نخست:	431
استدلال دوم:	434
انتخاب و توجيه عقلايى‌	439
نصب و برهان عقلى‌	443
نصب يا انتخاب در نگاه نصوص دينى‌	445
نصب، به استناد مقبوله عمر بن حنظله‌	446
الف) سند مقبوله‌	446
پاسخ اوّل‌	446
پاسخ دوم‌	448
پاسخ سوم‌	448
ب) دلالت مقبوله‌	452
1- گستره سؤال‌	453
2- گستره پاسخ‌	454
برداشت كلى از مقبوله عمر بن حنظله‌	459
تفسير نصب‌	461
1- ضرورت عقلى اذن الهى‌	461
2- جواز تصدى قدر متيقن‌	462
3- بيان حكم شرعى‌	463
4- نيابت از امام‌	465
5- نصب خاص‌	466
تبيين دامنه نصب‌	468
پاسخ اوّل‌	470
پاسخ دوم‌	471
پاسخ سوم‌	471
انتخاب براساس روايات‌	475
نظريه انتخاب، ويژگى‌ها و محدوديت‌ها	482
انتخاب از زاويه‌اى ديگر	488
فرض اوّل: نصب پس از انتخاب‌	489
فرض دوم: انتخاب پس از نصب‌	491
فصل ششم: اختيارات دولت اسلامى‌	497
مبانى اختيارات دولت اسلامى‌	497
1. نگرش عقلانى:	497
اختيارات، بر مبناى اهداف و وظايف دولت‌	497
1- انجام امور ضرورى جامعه كه هيچ فرد يا گروه خاصى، تعهدى براى انجام آن ندارد.	501
2- هماهنگ‌سازى و جهت‌دهى فعاليت‌هاى اقتصادى‌	501
3- نظم و امنيت‌	502
4- دفاع و مقاومت‌	502
2. نگرش شرعى‌	506
الف) اختيارات، بر مبناى حاكميت بخشيدن به شريعت‌	506
ب) اختيارات، بر مبناى نيابت از امامان معصوم عليهم السّلام‌	512
1- بررسى سند توقيع‌	514
2- بررسى متن توقيع‌	517
نيابت عامه، در فقه شيعه‌	526
روند نيابت عامه در فقه‌	526
الف) ولايت مستقل‌	540
ب) ولايت غير مستقل‌	540
نگاهى دوباره به زواياى نيابت از ديد فقها	544
1- گستره ادله نيابت‌	544
2- اتفاق بر نيابت عامه‌	546
3- عوامل قبض و بسط در انديشه نيابت عامه‌	549
الف) دامنه اختيارات ولىّ معصوم‌	550
ب) امور شخصى ولىّ معصوم‌	551
ج) تخصيص نيابت‌	552
د) تشخيص موضوع‌	553
4- نيابت عامه و نسبت‌هاى ناروا	556
5- نيابت در دو تفكر شيعه و اهل سنت‌	558
فقيهان و كاربرد ولايت‌	560
دولت اسلامى و ولايت مطلقه‌	573
ولايت مطلقه نبوى‌	573
ولايت مطلقه در ادبيات عرفانى‌	573
ابعاد ولايت مطلقه نبوى‌	579
تصرف تكوينى‌	580
تصرف تشريعى‌	583
تصرف حكومتى‌	590
ولايت مطلقه فقيه‌	597
دو اصطلاح‌	597
ولايت مطلقه در فقه‌	598
گستره ولايت مطلقه‌	601
الف) ديدگاه شيخ انصارى‌	601
نقد و بررسى‌	602
ب) ديدگاه علامه طباطبائى و شهيد سيد محمد باقر صدر	603
نقد و بررسى‌	607
سؤال اوّل‌	607
سؤال دوم‌	610
سؤال سوم‌	611
اصول و مبانى ولايت مطلقه‌	615
تاريخچه و سير تبيين ولايت مطلقه در نهضت اسلامى‌	615
1- حكومت از احكام اوليّه‌	624
2- حكومت، اهمّ احكام الهى‌	628
4- حكم حكومتى، از احكام اوليّه‌	639
نتيجه‌	645
حدود ولايت مطلقه‌	646
حدود سلبى ولايت‌	651
1- ولايت و نفى جانبدارى از منافع شخصى ولىّ‌	652
2- ولايت و نفى تصرّفات خودسرانه‌	654
3- ولايت و نفى دخالت در امور شخصى‌	656
4- ولايت و نفى قانون‌گريزى‌	658
5- ولايت و نفى روح فردگرايى‌	663
6- ولايت و نفى پيمان‌شكنى‌	666

نام کتاب : دين و دولت در انديشه اسلامي نویسنده : سروش، محمد جلد : 1 صفحه : 730

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست