سابقه تاريخى موضوع در ميان مسلمانان‌

مسلمانان از صدر اسلام تاكنون، درباره اين موضوع، بحث و گفت‌گو داشته‌اند.

در ميان اهل سنت، دو ديدگاه وجود دارد:

الف) وجوب شرعى انتخاب‌

اشاعره و گروهى از معتزله، نصب امام را از طرف مردم، واجب دانسته و آن‌را يك حكم شرعى و تعبدى مى‌دانند كه فقط با خبر آسمانى، لزوم آن‌را مى‌توان اثبات كرد.

اين جماعت، در استدلال خود مى‌گويند:

بر طبق دستور شرع، آماده‌سازى لشكر، حفظ مرزها، تأمين امنيت شهرها، و به طور كلى حفظ نظام واجب است، و چون براى امتثال اين تكليف، تشكيل حكومت و داشتن حاكم، يك مقدمه ضرورى است، لذا- به حكم وجوب مقدمه واجب- مردم بايد فردى را براى رهبرى خود انتخاب كنند. و اين يك تكليف شرعى است.[1]

ب) وجوب عقلى انتخاب‌

گروه ديگرى از معتزله، هر چند نصب امام را از طرف مردم واجب مى‌دانند، ولى‌

[1] - قاضى عضد ايجى، المواقف فى علم الكلام، ص 396؛ شرح تجريد، قوشجى، ص 365.