اگر بخواهيم از ديد تاريخى، قضاوت كنيم، چاره‌اى نداريم جز آن كه بگوييم:

«خاستگاه دولت در غبار ابهام پوشيده مانده است.».[1] به هر حال، نظريه خاستگاه الهى، زور، پدسالارى و مادرسالارى، و قرارداد اجتماعى، از معروف‌ترين تفسيرهايى است كه عرضه شده است. البته برخى از جامعه‌شناسان هم به طور كلى تفكيك جامعه به دو بخش فرمانروا و فرمانبردار را از نظر تاريخى رد كرده‌اند و جامعه اوليه بشرى را يك‌پارچه دانسته‌اند.

ب) ديدگاه حقوقى‌

از اين ديدگاه بايد بررسى كرد كه دولت چگونه بايد شكل گرفته و به چه منشأ و منبعى بايد استناد داشته باشد؟

از اين بعد، مسئله جنبه توصيفى نداشته و براساس مبانى فكرى گوناگون، و در مكتب‌هاى سياسى مختلف، پاسخ‌هاى متفاوت پيدا مى‌كند.

از سوى ديگر، اين مسئله با موضوع مهم «مشروعيت حكومت‌ها» پيوند مى‌خورد. ديدگاه ماكس وبر[2] درباره اقسام سه‌گانه مشروعيت، كه انواع مختلف اقتدار (عقلايى، سنتى و فرهمندى) را مشخص مى‌كند، از مباحث قابل توجه در اين باب است كه بايد به شكل مستقل و جداگانه مورد بررسى قرار گيرد.

[1] - عبد الرحمن عالم، بنيادهاى علم سياست، ص 163؛ ر. ك: ر. م، مك آيور، جامعه و حكومت، ترجمه ابراهيم على كنى، بخش اول، پيدايش حكومت.

[2] - ر. ك: ماكس وبر، مفاهيم اساسى جامعه‌شناسى، ترجمه احمد صدارتى، ص 99؛ بروس كوئن، مبانى جامعه‌شناسى، ترجمه رضا فاضل و غلامعباس توسلى، ص 398.