از پراكندگى برهاند. به علاوه، امامت منصبى است در جانشينى از پيامبر. ازاين‌رو، لازم است بهترين افراد، در اين‌جايگاه قرار گيرند؛ چه اين‌كه در نبوت نيز چنين است.[1] چنين استدلال‌هايى حتى منكران حسن و قبح را هم به تسليم در برابر نظريه «لزوم تقديم و ترجيح افضل» وادار ساخته است. باقلانى نيز، كه از متكلمان اشعرى مسلك است، مى‌گويد:

از صفات لازم امام، آن است كه در علم و ديگر كمالات مربوط به رهبرى، از ديگران برتر باشد، مگر آن كه مانعى براى امامت افضل وجود داشته باشد كه در اين صورت، نصب مفضول روا است.[2] و از جاحظ نيز نقل شده است كه بيعت با مفضول، صحيح نيست، و مفضول بر فرض بيعت، امام نخواهد بود.[3] قاضى ابى يعلى نيز برترى علمى و دينى را از شروط امامت دانسته است‌[4] و مى‌گويد:

بر امت جايز نيست كه افضل را بدون جهت كنار گذاشته و به سراغ مفضول روند، مگر آن كه افضل غايب يا مريض باشد.[5] به هر حال، نظريه مشهور در ميان متكلمان اهل سنت، همانند فقيهان آنان «عدم لزوم افضل بودن امام» است و البته انكار اين شرط هم با مبناى كلامى آنان، كه غالبا اشعرى مسلك و منكر حسن و قبح عقلى‌اند، سازگار است و هم با ديدگاه سياسى‌شان در توجيه و مشروع دانستن خلافت كسانى را كه مفضول مى‌دانند.

فيلسوف بزرگ اسلامى، ابو على سينا، كه در پايان الهيات شفا، به بخشى از مسائل امامت پرداخته است، اعلم بودن امام را در شناخت شريعت، از جمله صفات لازم‌

[1] - محقق لاهيجى، گوهر مراد، ص 367 به نقل از شرح مقاصد.

[2] - علامه امينى، الغدير، ج 7، ص 136.

[3] - ماوردى، احكام السلطانيه، ص 8.

[4] - ابى يعلى، احكام السلطانيه، ص 20.

[5] - همان، ص 23.