مقصود، تنها قاضى نيست.[1] از تعبير امام عليه السّلام نسبت به حاكم مسلمين كه بايد «اهل نظر در حلال و حرام» باشد، استفاده مى‌شود كه زمامدار جامعه اسلامى، بايد بر طبق مبانى و قواعد، به احكام آشنا بوده و آن‌ها را براساس موازين عقلى و شرعى، بشناسد. پرواضح است كه اين مرتبه علمى، و اين حد از دانش فقه، غير از نقل حديث است.[2] محقق كركى، فقيه پرآوازه قرن دهم، پس از ذكر اين حديث، به عنوان مبنا و ريشه مسئله فقاهت در رهبرى مى‌گويد:

مقصود اين است كه فقيهى كه داراى ويژگى‌هاى خاصى باشد، از جانب ائمه عليهم السّلام منصوب، و نائب آن‌ها، در همه امورى است كه نياز به نيابت دارد؛ زيرا امام عليه السّلام مى‌فرمايد: «فانى قد جعلته عليكم حاكما؛ همانا من او را حاكم قرار داده‌ام.» و اين دليل، «استنابه عام و كلى» فقيه را در همه موارد، اثبات مى‌كند، نه تنها نيابت در بعضى از موارد را.[3] فقيه همدانى، كه آثار و تحقيقات فقهى‌اش در دوره اخير، محور عالى‌ترين مباحث اجتهادى حوزه قرار داشته است، مدرك اصلى را در اين زمينه، جمله‌اى از حضرت ولى عصر- عجل اللّه تعالى فرجه الشريف- مى‌داند كه حضرت در پاسخ اسحاق بن يعقوب فرمود:

اما الحوادث الواقعة، فارجعوا فيها الى رواة احاديثنا فانهم حجتى عليكم و انا حجة اللّه؛[4] در رخدادها و حوادث، به راويان حديث ما رجوع كنيد؛ زيرا آنان حجت من بر شمايند و من حجّت خدايم.

محقق همدانى، در تحليل اين حديث مى‌نويسد:

[1] - حسينعلى منتظرى، البدر الزاهر( تقريرات درس آية اللّه بروجردى)، ص 57.

[2] - امام خمينى، ولايت فقيه، ص 80.

[3] - محقق كركى، مجموعة رسائل، ج 1،( رساله صلاة الجمعه) 7 ص 143.

[4] - شيخ صدوق، اكمال الدين، ج 2، ص 484.