دارايى‌اش را براى اداى دين او فروخت.[1]

6- مسئوليت پرداخت دين‌

درصورتى‌كه شخص مديون، قدرت اداى دين خود را نداشته باشد، حاكم اسلامى وظيفه دارد بدهى او را بپردازد و او را از زير بار بدهكارى بيرون آورد. پيامبر اسلام فرمود:

هر بدهكارى كه به نزد حاكم مسلمين رود، و درماندگى خود را براى او آشكار سازد، از پرداخت دين معاف بوده و حاكم اسلامى بايد بدهى او را بپردازد.[2] هم‌چنين رسول خدا، در سخن‌رانى عمومى خود، اعلام مى‌كردند:

هركس با بدهكارى از دنيا رفته (و مالى براى پرداخت بدهى‌اش به جا نگذاشته) دين او بر عهده من است.[3] امام صادق عليه السّلام فرمود كه اين اعلام عمومى باعث گرديد تا يهوديان به اسلام روى آوردند؛ زيرا با اين سخن پيامبر، خود و خانواده خويش را تأمين مى‌ديدند.[4] علاوه بر موارد فوق، مسئوليت‌هاى قضايى ديگرى نيز براى حاكم اسلامى وجود دارد كه در فقه اسلامى ذكر گرديده است و در آن موارد نيز، پيامبر به عنوان حاكم اسلامى اقدام مى‌كردند؛ هم‌چون «ملاعنه» كه كيفيّت آن در قرآن تبيين شده است‌[5] و بر طبق روايات متعدد، رسول خدا، اين دستور را چنان‌چه شوهرى، همسر خود را مورد اتهام قرار داده و قذف مى‌كرد، اجرا مى‌نمود.[6]

هدايت، تنظيم و كنترل اقتصاد

نقش دولت اسلامى در اقتصاد جامعه، ابعاد گوناگونى دارد، كه بخشى از آن‌

[1] - شيخ طوسى، خلاف ج 3، ص 269.

[2] - مستدرك الوسائل، ج 2، ص 491.

[3] - شيخ طوسى، همان، ج 4، ص 10- 11؛ ر. ك: محمد باقر صدر، اقتصادنا، الضمان الاجتماعى، ص 633.

[4] - كافى، ج 1، ص 406.

[5] - نور( 24) آيه‌هاى 6- 9.

[6] - ر. ك: محمد حسن نجفى، جواهر الكلام، ج 34، ص 3- 4.