نسبت اين دو نسبت روح و بدن است. اين‌روح و بدن، اين مغز و پوست، بايد به يكديگر بپيوندند. فلسفه پوست، حفظ مغز است. پوست از مغز نيرو مى‌گيرد و براى حفظ مغز است اهتمام اسلام به امر سياست و حكومت و جهاد و قوانين سياسى، براى حفظ مواريث معنوى، يعنى توحيد و معارف روحى و اخلاقى و عدالت اجتماعى و مساوات و عواطف انسانى است. اگر اين پوست از اين مغز جدا باشد، البته مغز گزند مى‌بيند و پوسته خاصيتى ندارد، بايد سوخته شود ... اسلام در عين اين‌كه مكتبى است اخلاقى، سيستمى است اجتماعى و سياسى، اسلام معنى را در ماده، باطن را در ظاهر، آخرت را در دنيا، و بالأخره مغز را در پوست، و هسته را در پوسته نگهدارى مى‌كند. انحراف خلاف و حكومت از مسير اصلى خود، دستگاه خلافت را به منزله پوسته بى‌مغز و قشر بدون لب درآورد. عناوين «يا امير المؤمنين ...»، «يا خليفه رسول الله»، و حكومت به نام خدا بود؛ اما معنى، يعنى تقوا، راستى، عدالت، احسان، محبت، مساوات و حمايت از علوم و معارف وجود نداشت و سياست از ديانت عملا جدا شد.[1]

بانيان انديشه تفكيك‌

شعار جدايى دين از سياست، در يكى دو قرن اخير، از سوى جبهه‌هاى مختلفى مطرح شده است كه نه انگيزه همه آن‌ها يكى بوده، و نه هدف واحدى را دنبال نموده‌اند.

به علاوه كه محتواى اين شعار هم از نظر اين جناح‌ها يك‌سان نبوده و هر گروه تفسير خاصى از آن ارائه كرده است.

شگفت‌آور است كه اين نغمه از سوى جبهه استبداد داخلى، استعمار خارجى، روشنفكران و حتى متدينان برخاسته است و هركدام به گونه‌اى از آن حمايت كرده‌اند:

الف) استبداد داخلى‌

حاكمان استبدادگر، براى توجيه و ادامه ديكتاتورى خود، از شعار تفكيك دين از

[1] - مرتضى مطهرى، امامت و رهبرى، ص 31 و 32.