نوع واكنش انسان، تعيين كننده تحقّق يا عدم تحقّق خير است. واكنش مناسب، موجب تحقّق تقدير و واكنش نامناسب، موجب عدم تحقّق آن مى‌گردد.

...

نمودار (11- 6) نقش واكنش انسان در تحقّق يا عدم تحقّق تقدير

تقدير خدا به معناى عام كلمه،[1862] اگر بخواهد در زندگى تحقّق يابد، نيازمند واكنش مناسب انسان است. در اين جا مراد از تقدير خدا، شادكامى است كه در دو عنوان خير و سرور، توزيع شده است. پيش‌تر در فصل مبانى گفتيم كه بر اساس تفكّر توحيدى، همه امور از جمله شادكامى، نخست توسط خداوند متعال تقدير مى‌شود. لذا خارج از آن تقدير، چيزى تحقّق نمى‌يابد و انسان بايد در آن چارچوب حركت كند تا به موفّقيت در هر امرى دست يابد. بنا بر اين، ماهيت شادكامى نيز توسط خداوند متعال تقدير شده است و ما بايد با شناخت آن، براى تحقّقش تلاش نماييم. بنا بر اين، «شادكامى مقدّر» اگر با واكنش مناسب انسان روبه رو گردد، به «شادكامى تحقّق‌يافته» تبديل مى‌شود.

نمودار (11- 7) شادكامى تحقّق‌يافته‌

اكنون بحث را در مؤلّفه‌هاى شادكامى پى‌مى‌گيريم. شادكامى مقدّر، تركيبى از «خير مقدّر» و «سرور مقدّر» است. از اين رو، شادكامى تحقّق‌يافته، از يك سو، متوقّف بر «تحقّق خير مقدّر» است كه آن را «خير مؤثّر» ناميديم و از سوى ديگر، متوقّف بر «تحقّق سرور مقدّر» است كه آن را

[1862]. هر چند اصطلاح تقدير را تا كنون در كنار نشاط و در باره امور چهارگانه پيش‌گفته به كار برديم، امّا كاربردى عام‌تر نيز دارد كه نشاط را هم شامل مى‌گردد. در اين كاربرد، مراد از تقدير همه آن چيزى است كه خداوند، آن را تقدير مى‌كند، از جمله نشاط.