واقعيتْ مورد توجّه قرار گيرد، صبر و تحمّل مصيبت، آسان مى‌گردد. بر همين اساس، امام صادق (ع) مى‌فرمايد:

اصبِروا عَلَى الدُّنيا فَإنَّما هِى ساعَةٌ فَما مَضى مِنهُ فَلا تَجِدُ لَهُ ألَماً ولا سُروراً وما لَم يجِئ فَلا تَدرى ما هُوَ؟ وإنَّما هِى ساعَتُك الَّتى أنتَ فيها.[1380]

بر اين دنيا بردبار باشيد كه ساعتى بيش نيست. نه رنجى آنچه را كه گذشته است درمى‌يابى و نه سرور آن را، و آنچه را كه نيامده، نمى‌دانى كه چيست؟ همانا دنيا همين ساعتى است كه اكنون در آن هستى.

امام على (ع) نيز مى‌فرمايد:

لا تُدخِل عَلَيك اليومَ هَمَّ غَدٍ، يكفِى اليومَ هَمُّهُ وغَداً داخِلٌ عَلَيك بِشُغُلِهِ، إنَّك إن حَمَلتَ عَلَى اليومِ هَمَّ غَدٍ زِدتَ فى حُزنِك وتَعَبِك.[1381]

غم فردا را امروز بر خود وارد نساز؛ اندوه امروز براى امروز، كافى است و فردا با دلْ‌مشغولى‌هاى خود فرامى‌رسد. تو اگر اندوه فردا را بر امروزْ بار كنى، حزن و رنج خود را افزوده‌اى.

گاهى ممكن است اندوه فردايى را داشته باشيم كه اصلًا وجود نخواهد داشت. ما چه مى‌دانيم كه فردا جزوِ عمر ما هست يا نه؟ امام على (ع) مى‌فرمايد:

لا تُحَمِّل عَلى يومِك هَمَّ سَنَتِك، كفاك كلَّ يومٍ ما قُدِّرَ لَك فيهِ، فَإِن تَكنِ السَّنَةُ مِن عُمُرِك فَإِنَّ اللَّهَ سُبحانَهُ سَيأتيك فى كلِّ غَدٍ بِجَديدِ ما قُسِمَ لَك وإن لَم تَكنِ السَّنَةُ مِن عُمُرِك فَما هَمُّك بِما لَيسَ لَك؟[1382]

اندوه سال خود را بر امروز خود وارد نساز كه در هر روز، آنچه براى تو مقدّر شده، كافى است. پس اگر فردا از عمر تو باشد، خداوند سبحان در هر فردايى، روزى جديد تو را به تو خواهد رساند و اگر از عمر تو نباشد، چرا نسبت به چيزى اندوهگين مى‌شوى كه مال تو نيست؟

در حديث پيشين، محور بحثْ اين بود كه هر روز، گرفتارى خود را دارد و در اين حديث، صحبت از آن است كه شايد آينده از آنِ فرد نباشد.

ك- معناشناسى بلاى اهل ايمان‌

از مسائل مربوط به بلاها، فلسفه و معناى آنهاست. اين كه «آيا بلاها معنايى دارند يا نه؟ و اصولًا افراد، چه تصوّرى در باره آنها دارند؟»، از مسائلى است كه در كاهش يا افزايش فشار روانى تأثير

[1380]. الكافى، ج 2، ص 454، ح 4.

[1381]. التمحيص، ص 16؛ بحار الأنوار، ج 73، ص 113، ح 109.

[1382]. غرر الحكم، ح 9192؛ عيون الحكم والمواعظ، ص 520. نيز، ر. ك: نهج البلاغة، حكمت 379.