إنَّ الإنسانَ إذا أدخَلَ طَعامَ سَنَتِهِ خَفَّ ظَهرُهُ وَاستَراحَ.[1182]

هر گاه انسان، روزى سالش تأمين باشد، سبك‌بار و آسوده مى‌گردد.

از آنچه گفتيم معلوم مى‌شود كه تأمين بودن روزى، نقش مؤثّرى در احساس آرامش دارد و اين، جز از راه كار و تلاش به دست نمى‌آيد. با نشستن و دعا كردن، روزى تأمين نمى‌گردد و آن گاه كه روزى، تأمين نباشد، انسان، ناآرام مى‌شود و ناآرامى، نارضايتى را در پى دارد.

از اين گذشته، كار و تلاش، موجب نشاط و شادابى نيز مى‌گردد. اگر كار نباشد، شادابى از ميان خواهد رفت و زندگى، خسته‌كننده و ملال‌آور مى‌گردد. اگر تمام نيازهاى انسان، آماده بود، چنين زندگى‌اى برايش گوارا نبود و از آن، هيچ لذّتى نمى‌بُرد.[1183] بنا بر اين، زندگى بدون كار، خسته‌كننده است و كار و تلاش، يكى از ارزش‌هاى مهم زندگى است.

البته كار در خودارزشمندى فرد نيز تأثير دارد كه جاى طرح آن در اين بحث نيست.[1184]

نكته مهم، اين كه در كسب روزى نيز بايد «كفاف» را مورد توجّه قرار داد و به دنبال روزى كافى بود، نه روزى فراوان. لقمان حكيم از فرزندش مى‌خواهد كه نه چنان دست از كسب روزى بردارد كه نياز خود را برنياوَرَد و سربار ديگران شود و نه چنان به كسب روزى روى آوَرَد كه آخرتش را برباد دهد.[1185]

پنج. تنظيم احساس نسبت به درآمد

از مسائل مهم روزى، آن است كه پس از تلاش كردن و محقّق شدن روزى مقدّر، انسان چه احساسى نسبت به آن بايد داشته باشد؟ گاه ممكن است كه انسان، نسبت به روزى كسب نشده، احساس نادرستى داشته باشد كه موجب نارضايتى مى‌شود و گاه ممكن است نسبت به روزى به‌

دست آورده، احساس نادرستى داشته باشد كه اين نيز موجب نارضايتى مى‌گردد. بايد احساسِ خود را نسبت به روزى كسب شده، تنظيم نمود. صِرف كسب روزى، كافى نيست؛ احساسى كه ما

[1182]. الكافى، ح 1؛ قرب الإسناد، ص 392.

[1183]. امام صادق( ع): لَو كفِى النّاسُ كلَّ ما يحتاجونَ إلَيهِ لَما تَهَنَّؤوا بِالعَيشِ ولا وَجَدوا لَهُ لَذَّة؛ ألا تَرى لَو أنَّ امرَءاً نَزَلَ بِقَومٍ فَأَقام حيناً بَلَغَ جَميعَ ما يحتاجُ إلَيهِ مِن مَطعَمٍ ومَشرَبٍ وخِدمَة لَتَبَرَّمَ بِالفَراغِ ونازَعَتهُ نَفسُهُ إلَى التَّشاغُلِ بِشَى‌ءٍ؟ فَكيفَ لَو كانَ طولُ عُمُرِهِ مَكفِياً لا يحتاجُ إلى شَى‌ءٍ! وكانَ مِن صَوابِ التَّدبيرِ فى هذِهِ الأَشياءِ الَّتى خُلِقَت لِلإِنسانِ أن جُعِلَ لَهُ فيها مَوضِعُ شُغُلٍ لِكيلا تَبَرَّمَهُ البِطالَة ولِتَكفَّهُ عَن تَعاطى ما لا ينالُهُ ولا خَيرَ فيهِ إن نالَهُ( توحيد المفضل، ص 85؛ بحار الأنوار، ج 3، ص 86).

[1184]. ر. ك: رضايت از زندگى، ص 154.

[1185]. تنبيه الخواطر از لقمان- خطاب به پسرش-: يا بُنَى لا تَدخُل فِى الدُّنيا دُخولًا يضُرُّ بِآخِرَتِك، ولا تَترُكها تَركا تَكونُ كَلًّا عَلَى النّاسِ( تنبيه الخواطر، ج 1، ص 79؛ بحار الأنوار، ج 73، ص 124، ح 112).

امام صادق( ع): لقمان به پسرش فرمود: خُذ مِنَ الدُّنيا بَلاغا، ولا تَرفُضها فَتَكونَ عِيالًا عَلَى النّاسِ، ولا تَدخُل فيها دُخولًا يضُرُّ بِآخِرَتِك( تفسير القمّى، ج 2، ص 164، بحار الأنوار، ج 13، ص 411، ح 2).