پيامبر (ص) با اشاره به پايان‌پذيرى عمر و درك نكردن بسيارى از فرداها، توجّه به اين امر را موجب كوتاهى آرزوها و منطقى شدن آنها مى‌داند. ايشان مى‌فرمايد:

كم مِن مُستَقبِلٍ يوماً لا يستَكمِلُهُ ومُنتَظِرٍ غَداً لا يبلُغُهُ. لَو نَظَرتُم إلَى الأَجَلِ ومَسيرِهِ لَأَبغَضتُمُ الأَمَلَ وغُرورَهُ.[1119]

چه بسا كسانى كه به پيشواز روزى رفتند، ولى آن را كامل نكردند و به انتظار فردايى بودند كه به آن نرسيدند! اگر شما به مرگ و مسير آن توجّه كنيد، از آرزو و فريب آن بى‌زار مى‌شويد.

بر همين اساس، امام زين‌العابدين (ع) به فرزندش امام باقر (ع) توصيه مى‌كند و مى‌فرمايد:

إياك وَالأَمَلَ الطَّويلَ، فَكم مِن مُؤَمِّلٍ أمَلًا لا يبلُغُهُ وجامِعِ مالٍ لا يأكلُهُ.[1120]

بپرهيز از آرزوهاى طولانى؛ زيرا چه بسيارند آرزومندانى كه به آرزوى خود نرسيدند و مال‌اندوزانى كه آن را مصرف نكردند.

در چنين وضعيتى و با توجّه به اين واقعيت‌ها، جاى شگفتى است كه كسى دچار آرزوهاى طولانى شود.[1121] براى ايمنى از آفت آرزوهاى طولانى و رسيدن به سلامت زندگى، لازم است كه شناخت انسان از دنيا و عمرش مورد بازنگرى قرار گيرد و با واقعيت‌هاى زندگى، هماهنگ شود.

د- تصحيح اندازه‌سنجِ داشته‌ها

انسان، داشته‌هايى را به حساب مى‌آورد كه بزرگ و ارزشمند ارزيابى شوند. آنچه كوچك ارزيابى شود، به حساب نمى‌آيد و موجب رضامندى و سپاس‌گزارى نيز نمى‌شود. به همين جهت، يكى از مسائل مهم در اين بحث، الگوى سنجش اندازه داشته‌هاست. سنجش اندازه داشته‌ها، بر اساس يك معيار خاصْ صورت مى‌پذيرد. بايد ديد چه الگويى موجب سپاس‌گزارى و چه الگويى موجب ناسپاسى مى‌گردد. در ادامه، اين موضوع را بررسى مى‌كنيم.

الگوى غلط: سنجه معطوف به «مادّه»

پيش‌تر گذشت كه كوچك‌شمارى داشته‌ها موجب ناسپاسى و نارضايتى مى‌شود. اين امر، به دليل آن است كه در اندازه‌سنجى پديده‌ها، از الگوى «معطوف به ماده» آن استفاده مى‌شود. پديده‌ا، از نظر ماده، طيف گسترده‌اى را- از كوچك‌ترين تا بزرگ‌ترين- تشكيل مى‌دهند و همه آنها در زندگى وجود دارند. به همين جهت، اگر از الگوى معطوف به ماده استفاده شود، برخى امور، كوچك ارزيابى مى‌شوند و ناسپاسى و نارضايتى را به دنبال مى‌آورند.

[1119]. الفردوس، ج 3، ص 304، ح 4913. نيز، ر. ك: الأمالى، طوسى، ص 525.

[1120]. كفاية الأثر، ص 240؛ بحار الأنوار، ج 46، ص 230، ح 7.

[1121]. پيامبر خدا( ص): عَجِبتُ لِمُؤمِّلِ دُنيا والمَوتُ يَطلُبُهُ( النوادر، راوندى، ص 237، ح 658؛ بحار الأنوار، ج 82، ص 172).