الگوى صحيح: منطقى كردن آرزوها

بنا بر اين، براى رسيدن به رضامندى بايد آرزوها را مديريت و تنظيم كرد تا داشته‌ها را ناچيز نسازد و نارضايتى را به وجود نياورد. ريشه اين نابهنجارى را بايد در «ضعف شناخت» جستجو كرد. آرزوهاى طولانى و فراوان، پديده‌اى برخلاف واقعيت‌هاى زندگى است و آنچه خلاف واقعيت‌ها باشد، محال و دست‌نايافتنى است و اين، ناشى از جهل و ضعف شناخت است. اين، يك اصل است كه «آرزو كردن محال، نشانه نادانى و جهالت است.[1114] بنا بر اين، اصلاح باورها و شناخت واقعيت‌ها راه حل اين ناهنجارى است. بايد آرزوها را با واقعيت‌هاى زندگى، هماهنگ ساخت. واقعيت زندگى، اين است كه دنيا براى هركس، چند روزى بيش نيست و انسان، عمرى محدود دارد. كسى كه به اين واقعيت، باور پيدا كند، آرزوهايش كوتاه و واقع‌بينانه خواهد بود. امام على (ع) مى‌فرمايد:

مَن أيقَنَ أنَّهُ يفارِقُ الأَحبابَ ويسكنُ التُّرابَ ويواجِهُ الحِسابَ ويستَغنى عَمّا خَلَّفَ ويفتَقِرُ إلى ما قَدَّمَ، كانَ حَرِياً بِقَصرِ الأَمَلِ وطولِ العَمَلِ.[1115]

كسى كه يقين داشته باشد، از دوستان جدا مى‌شود و در خاك سُكنا مى‌گزيند و با حساب، رو به رو مى‌شود و از آنچه برجاى گذاشته، بى‌نياز مى‌گردد و به آنچه از پيش فرستاده، محتاج مى‌شود، سزاوار است كه آرزوى خود را كوتاه و عمل خود را طولانى كند.

اگر انسان به پايان‌پذيرى عمر خود و به سرانجامى كه دارد بينديشد و به جايگاهى كه به سوى آن در حركت است، فكر كند، بدون ترديد، از آرزوهاى ويرانگر، بى‌زار مى‌شود و فريب آنها را نخواهد خورد.[1116] مهم اين است كه انسان در انديشه مرگ نيز باشد.[1117] بنا بر اين، اين، اصلى اساسى است كه شناخت صحيح نسبت به زندگى، عمر و مرگ، موجب اصلاح آرزوهاى انسان مى‌شود. امام على (ع) در اين باره مى‌فرمايد:

لَو عُرِفَ الأَجَلُ، قَصُرَ الأَمَلُ.[1118]

اگر مرگ شناخته شود، آرزو كوتاه مى‌گردد.

[1114]. امام على( ع) در اين باره مى‌فرمايد: رَغبَتُك فِى المُستَحيلِ جَهلٌ( غرر الحكم، ح 7218؛ عيون الحكم والمواعظ، ص 269).

[1115]. كنز الفوائد، ج 1، ص 351. نيز، ر. ك: شرح نهج البلاغة، ابن أبى الحديد، ج 20، ص 268، ح 107.

[1116]. امام على( ع):« لَو رَأَى العَبدُ الأجَلَ وَ مَصيرَهُ، لَأبغَضَ الأَمَلَ و غُرورَهُ( نهج البلاغة، حكمت 334).

لَو رَأيتُمُ الأجَلَ و مَسيرَهُ، لَلُهيتُم عَنِ الأمَلِ و غُرورِهِ( مشكاة الأنوار، ص 44). ر. ك: الأمالى، مفيد، ص 309، ح 8؛ الأمالى، طوسى، ص 78، غرر الحكم، ح 7279.

[1117]. امام على( ع):« مَن استَقصَرَ بَقاءَهُ و أَجَلَه، قَصُرَ رَجاؤُهُ و أَمَلُهُ( غرر الحكم، ح 3144؛ عيون الحكم والمواعظ، ص 436).

[1118]. الإرشاد، ج 1، ص 300.