نشود و به بيراهه نرود. آن‌جا كه از آرزو به صورت منفى ياد شده، مربوط به مواردى است كه دچار آفت شده است. اين كاربرد منفى از آرزو، در مواردى به كار مى‌رود كه چند ويژگى داشته باشد:

اوّلًا پى در پى باشد و در هيچ حدى از آرزوها توقف نداشته باشد كه با به دست آمدن هر آرزويى، آرزوى ديگر به وجود مى‌آيد. همين طور اين روند ادامه يابد. چنين افرادى در آرزو كردن و به دنبال نداشته‌ها بودن، سيرى ناپذيرند.[1109] در اين‌جا مهم نيست كه فرد چه دارد و چه ندارد؛ بلكه مهم اين است كه چنين فردى شخصيتى دارد كه پيوسته آرزوهاى بزرگ دارد. اين حالت از آن‌جا كه يك ويژگى شخصيتى است، هيچ‌گاه ارضا نمى‌شود.

ثانياً موضوع آرزوها غير واقعى و دست نايافتنى باشد. اين مى‌تواند يا به دليل پايان‌ناپذيرى آرزوهاى فرد باشد كه بدان اشاره شد و يا به دليل جنس آرزوى فرد باشد. برخى آرزوهاى افراد در دنيا قابل دستيابى نيستند[1110] و يا سطح آرزوهاى برخى افراد، فراتر از عمرشان است.[1111] در چند روايت آمده كه روزى پيامبر خدا (ص) خطى كشيد و فرمود: اين، انسان است. خط ديگرى كشيد و فرمود: اين، مرگ اوست و خط سومى دورتر از آن كشيد و فرمود: اين، آرزوى اوست.[1112]

انسان--- مرگ‌t --- آرزو

در نقل ديگرى آمده كه پيامبر (ص) چهار گوشى كشيد كه نماد عمر انسان بود و وسط آن، نام انسان را نوشت و دور آن خطوطى كشيد كه نماد بلايا و حوادث زندگى بود و بيرون آن، خطى كشيد كه نماد آرزوى انسان بود. ايشان با اين شيوه، فراتر از عمر بودن آرزوها را نشان دادند.[1113]

[1109]. امام على( ع): الآمالُ لا تَنتَهِى( غرر الحكم، ح 639). الأمَلُ لا غايَة لَهُ( همان، ح 1010).

[1110]. كسانى كه انتظار خوشى هميشگى و فقدان غم و اندوه و ناملايمتى دارند، از اين دسته‌اند.

[1111] لذا در برخى روايات از« طول الأمل» ياد شده است.

[1112]. ر. ك: فرهنگ‌نامه آرزو، ص 26، ح 15- 17.

[1113]. ر. ك: همان، ص 28، ح 18.