كه از يك سو، به دست آوردن و يافتن آن، موجب شدّت خوش‌حالى مى‌گردد و از سوى ديگر، فقدان آن، موجب بى‌تابى و حسرت شديد مى‌شود. انسان، وقتى رشته دل خود را به دنيا گره زد، با نوسان‌هاى دنيا به شدّت دچار نوسان روحى و روانى مى‌گردد؛ بدين معنا كه رويكرد دنيا او را بالا مى‌بَرَد و به شدّت خرسند و سرمست مى‌سازد، و رويگَرد آن نيز به شدتْ او را بر زمين مى‌زند و نااميد و افسرده مى‌سازد. امام كاظم (ع) در زمره سفارش‌هايى كه به هشام بن حكم دارند، مى‌فرمايد كه روزى حضرت مسيح (ع) به حواريان خود فرمود: كسى در هنگام بلا بى‌تاب‌ترين است كه علاقه‌مندترين فرد به دنيا باشد.[691] همچنين امام على (ع) و امام صادق (ع) نيز مى‌فرمايند: كسى كه همه همّ و غمش دنيا باشد و دل در آن بسته باشد، هنگام جدا شدن از آن، به شدّت دچار حسرت مى‌گردد.[692]

دل‌بستگى به دنيا، انسان را دچار اشتهاى سيرى‌ناپذيرى مى‌گرداند كه با هيچ مقدار از دنيا سيراب نمى‌شود و به نهايت آرزوهاى خود نمى‌رسد. لذا پيوسته دچار احساس فقر و نيازمندى خواهد شد. همچنين دچار پريشانى و آشفتگى خاطر و اشتغال فكرى و روانى خواهد شد.[693] به همين جهت، هر چند از نعمت‌هاى دنيا برخوردار باشد، امّا باز دچار حزن و اندوه خواهند بود.[694] در نتيجه، فقط رنج و درد و خستگى خود را افزايش داده است.[695]

الگوى صحيح: بى‌رغبتى به دنيا

از عوامل مهم در پيشگيرى از واكنش‌هاى منفى در هر دو موقعيت، بى‌رغبتى به دنيا و رغبت به آخرت است. با توجّه به اين حقيقت- كه ريشه هر دو نوع واكنش منفى، يكى است- معلوم‌

مى‌گردد كه راه درمان اين مشكل نيز يكى است و آن، قطع رغبت و دل‌بستگى به دنياست. اگر رشته دل‌بستگى به دنيا قطع گردد، انسان نه در خوشايند زندگى بدمستى مى‌كند و نه در ناخوشايند

[691]. يا هِشامُ، إنَّ المَسيحَ( ع) قالَ لِلحَوارِيينَ: ... إنَّ أجزَعَكُم عِندَ البَلاءِ لأَشَدُّكُم حُبّاً لِلدُّنيا، وإنَّ أصبَرَكُم عَلَى البَلاءِ لأَزهَدُكُم فِى الدُّنيا( تحف العقول، ص 392- 393؛ البداية والنهاية، ج 9، ص 300؛ الدر المنثور، ج 2 ص 205).

[692]. مَن كانَتِ الدُّنيا هِمَّتَهُ، اشتَدَّت حَسرَتُهُ عِندَ فِراقِها( كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 4 ص 382 ح 5833؛ معانى الأخبار، ص 198 ح 4؛ الأمالى، طوسى، ص 435 ح 974). نيز، ر. ك: الكافى، ج 2، ص 320، ح 16؛ عدة الداعى، ص 105؛ مشكاة الأنوار، ص 473 ح 1582.

[693]. پيامبر خدا( ص): مَن أصبَحَ وأمسى وَالدُّنيا أكبَرُ هَمِّهِ، جَعَلَ اللهُ تَعالَى الفَقرَ بَينَ عَينَيهِ وشَتَّتَ أمرَهُ، ولَم ينَل مِنَ الدُّنيا إلّا ما قُسِمَ لَهُ.

پيامبر خدا( ع): مَن أصبَحَ وَالدُّنيا أكبَرُ هَمِّهِ فَلَيسَ مِنَ اللهِ فى شَى‌ءٍ، وألزَمَ قَلبَهُ أربَعَ خِصالٍ: هَمّاً لا ينقَطِعُ عَنهُ أبَداً، وشُغُلًا لا ينفَرِجُ مِنهُ أبَداً، وفَقراً لا يبلُغُ غِناهُ أَبَداً، وأمَلًا لا يبلُغُ مُنتَهاهُ أبَداً( دنيا و آخرت از نگاه قرآن و حديث، ج 1، ص 442، ح 712 و 714- 717).

[694]. پيامبر خدا( ص): الرَّغبَة فِى الدُّنيا تُكثِرُ الهَمَّ وَالحُزنَ( همان، ص 422، ح 682). نيز، ر. ك: ح 686 و 688.

[695]. پيامبر خدا( ص): الزُّهدُ فِى الدُّنيا يريحُ البَدَنَ، وَالرَّغبَة فِى الدُّنيا تُتعِبُ البَدَنَ( همان، ص 422، ح 677).

امام على( ع): مَن زَهِدَ فِى الدُّنيا استَراحَ قَلبُهُ وبَدَنُهُ، ومَن رَغِبَ فيها تَعِبَ قَلبُهُ وبَدَنُهُ( همان، ص 422، ح 678).