اين چهار موضوع را به تفصيل، در جاى خود بحث خواهيم كرد: نعمت استدراج را در رضامندى دوران خوشايند؛ نعمت بلا را در رضامندى دوران ناخوشايند؛ ترك حرام را در رضامندى از نهى خدا؛ انجام دادن واجب را در رضامندى از امر خداوند. آنچه اين جا مهم است، اين كه پايه اين مباحث چهارگانه آينده، همين معيار خير و شر است كه بر اساس سرانجام و پيامد امور استوار است. پس كسى مى‌تواند به «رضامندى اصيل» و در نتيجه، «شادكامى پايدار» دست يابد كه از نظام ارزيابى خيرگرا برخوردار باشد، نه خوشايندگرا، و اين، در گرو عاقبت‌انديشى است نه حال‌انديشى. اين همان چيزى است كه در ادبيات دين، از آن به عنوان «حَزم» ياد مى‌شود. بنا بر اين، اين بخش از رضامندى يعنى خيرشناسى، مبتنى بر «فضيلت حزم» است. حزم به معناى جمع كردن و محكم بستن چيزى است. در زبان عربى، «حزامة» به طنابى گفته مى‌شود كه دسته هيزم را با آن مى‌بندند. ابن فارس با اشاره به معناى لغوى حزم، به تعريف آن در حوزه انديشه مى‌پردازد و آن را به معناى انديشه منسجم و بدون پراكندگى و اضطراب مى‌داند.[599] بنا بر اين، حزم يعنى: استوارانديشى و انديشه ناب و منسجم در باره چيزى.

از بررسى روايات حزم- كه مجال طرح آنها در اين جا نيست‌[600]- به دست مى‌آيد كه نقطه محورى حزم، بررسى «آينده» و به تعبير بهتر، «عاقبت» است و چنين بر مى‌آيد كه حزم، نگاه به آينده دارد و سرانجام امور را بررسى مى‌كند تا خير يا شر بودن آن را به دست آوَرَد. بنا بر اين، حزم يعنى دورانديشى، پيش‌بينى و آينده‌نگرى، و حازم كسى است كه به جاى لحظه حال، به آينده و پيامد هر امرى نظر مى‌كند و بر اساس آن، به ارزيابى خير يا شر بودن مى‌پردازد.

از آنچه گذشت، چنين به دست آمد كه درك خير بودن قضاى الهى، متوقّف بر نظام ارزيابى خيرگراست و نظام ارزيابى خيرگرا، متوقّف بر فضيلت حزم و عاقبت‌انديشى. بنا بر اين، براى شناخت و درك خير بودن قضاى الهى بايد عاقبت‌انديشى را پرورش داد.

از آنچه گذشت، روشن مى‌شود كه خيرگرايى، با لذّت‌گرايى در تضاد است و نظام ارزيابى خيرگرا بايد از لذّت‌محورى به دور باشد. هر چند دين اسلام، لذّت‌ستيز نيست، با اين حال، فلسفه خود را نيز بر آن قرار نداده است. رويكرد اساسى اسلام- همانند همه اديان اصيل- بر خوش‌بختى دنيا و آخرت انسان قرار دارد. از اين رو، در معارف اسلامى با مفاهيمى همچون: سعادت، خَير، فلاح، فوز و ... رو به رو هستيم. قرآن كريم قانونى دارد با اين بيان:

[599]. الحاءُ والزاءُ والميمُ، أصْلٌ واحِدٌ وَهُوَ شَدُّ الشَّى‌ءِ وَجَمْعُهُ ... فَالْحَزْمُ جَوْدَة الرَّأى وَكذلِك الحِزامَة وَذَلِك اجْتِماعُه وَألّا يكونَ مُضْطَرِباً وَمُنْتَشِراً( معجم مقاييس اللغة، ج 2، ص 53).

[600]. براى مطالعه بيشتر، ر. ك: اخلاق‌پژوهى حديثى، ص 103« اصل سوم: حزم».