ناخوشايند باشد، شر مى‌داند. در حالى كه خير و شرّ واقعى پديده‌ها، بر اساس آينده آنها رقم مى‌خورد. از اين رو، ارزيابى خيرگرا، آينده‌انديش است نه حال‌انديش. آن احساس گذرا و ناپايدارى كه براى انسان پيش مى‌آيد و از چيزى خوشش مى‌آيد و با آن خو مى‌گيرد، يا از چيزى بيزار و گريزان مى‌شود، نشانه خير و يا شر بودنِ آن نيست؛ بلكه ملاك خير و شر بودنِ يك چيز، در نقش آن در آسايش ابدى و خوش‌بختى درازمدّت انسانْ نهفته است.[591] بنا بر اين، ملاك خير و شرّ انسان، آينده است. به همين جهت، پيامبر خدا (ص) مى‌فرمايد:

خَيرُ الامورِ، خَيرُها عاقِبَةً.[592]

بهترين كارها، خوش فرجاترين آنهاست.

امام صادق (ع) نيز در بخشى از وصيت خود به عبد الله بن جُندب مى‌فرمايد:

يابنَ جُندَبٍ، الخَيرُ كلُّهُ أمامَك وإنَّ الشَّرَّ كلَّهُ أمامَك. ولَن تَرَى الخَيرَ وَالشَّرَّ إلّا بَعدَ الآخِرَةِ؛ لِأَنَّ اللهَ عزّ وجلّ جَعَلَ الخَيرَ كلَّهُ فِى الجَنَّةِ وَالشَّرَّ كلَّهُ فِى النّارِ.[593]

اى پسر جندب! همه نيكى، پيش روى تو، و همه بدى، در برابر توست. تو نيكى و بدى را نخواهى ديد، مگر پس از [فرا رسيدن‌] آخرت؛ چرا كه خداوند، همه نيكى را در بهشت و همه بدى را در دوزخْ قرار داده است.

بنا بر اين، اگر حال زودگذرِ امرى، خوشايند و آينده پايدار آن، شرّ و ناخوشايند باشد، نمى‌توان آن را خير دانست. اين خير زودگذر، موجب نارضايتى و در نتيجه، ناشادكامى پايدار را در آينده فراهم مى‌آورد. اين يك اصل اساسى است. از اين رو، امام على (ع) تأكيد مى‌فرمايد كه:

ما شَرٌّ بِشَرٍّ بَعدَهُ الجَنَّةُ، وما خَيرٌ بِخَيرٍ بَعدَهُ النّارُ، وكلُّ نَعيمٍ دونَ الجَنَّةِ مَحقورٌ، وكلُّ بَلاءٍ دونَ النّارِ عافِيةٌ.[594]

آن بدى‌اى كه بعد از آن بهشت است، بد نيست و آن نيكى‌اى كه پس از آن، آتش است، نيك نيست. هر نعمتى در برابر بهشت، ناچيز است و هر گرفتارى‌اى در مقابل آتش، ايمنى است.

نقل شده كه پيامبر خدا (ص) هنگام ساخت مسجد النبى، اين بيت را زمزمه مى‌كردند:

[591]. نهج الدعاء، ص 20.

[592]. كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 402، ح 5868؛ الأمالى، صدوق، ص 576، ح 788؛ بحار الأنوار، ج 71، ص 363، ح 2 وج 77، ص 115، ح 8.

[593]. تحف العقول، ص 306؛ بحار الأنوار، ج 78، ص 284، ح 1.

[594]. الكافى، ج 8، ص 24، ح 4؛ كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 407، ح 5880؛ التوحيد، ص 74، ح 27؛ نهج البلاغة، حكمت 387؛ تحف العقول، ص 88.