مى‌رود و قاعده بين آن دو ساق به صورت مستقيم رسم مى‌گردد و هر زاويه‌اى به آنچه در بردارد، مى‌چسبد تا اين كه براى اين ماهيچه جهت‌هاى گوناگون براى انقباض ممكن گردد، و حركت‌هاى آن يكسان نباشد، بلكه براى آن گرايش‌هاى متنوع و ناهمگونى‌ [1] به وجود آيد تا در آن ميان ساييدن و جويدن شكل گيرد. [2]

فصل دهم: تشريح ماهيچه‌هاى سر

براى سر، حركت‌هاى ويژه، و حركت‌هاى مشترك با پنج مهره گردنى مى‌باشد و توسط آنها حركت هماهنگ از تمايل سر و گردن با هم حاصل مى‌گردد، هر يك از دو گونه حركت، يعنى حركت ويژه و حركت مشترك يا به شكل وارو شدن به جلو و يا خم شدن به عقب و يا تمايل به سمت راست و ياتمايل به سمت چپ مى‌باشد، و از اين بين (حركت راست و چپ) حركت توجه به شكل چرخش به وجود مى‌آيد.

(ماهيچه وارونه كننده سر به جلو)

دو ماهيچه براى حركت ويژه سر به شكل وارو كردن سر به سمت جلو مى‌باشد كه از دو ناحيه مى‌آيد، زيرا رشته‌هاى دو ماهيچه چسبيده به پشت گوش از ناحيه بالا مى‌آيند و از ناحيه پايين از استخوان‌هاى جناغ (و ترقوه) [3] دو ماهيچه بالا مى‌آيند به گونه‌اى كه گويا به هم متصل مى‌باشند، لذا بسا گمان شده كه آن دو، يك ماهيچه مى‌باشند و بسا گمان شده كه دو ماهيچه مى‌باشند و بسا گمان شده كه آن دو، سه ماهيچه مى‌باشند، زيرا انتهاى يكى از آن دو شاخه شده و دو سر گرديده است، هرگاه يكى از آن دو ماهيچه حركت نمايد سر، مايل به همان سوى وارو مى‌گردد و هرگاه هر دو ماهيچه با هم حركت كنند سر، به سمت جلو به صورت متعادل وارونه مى‌گردد.

[1] ترجمه واژه «متفنَّنة» از نسخه آملى.

[2] ابن سينا در اين عبارت مى‌گويد: هرگاه سر يك زاويه .... در اين فرض و شكل به عقيده ابن سينا تعداد ماهيچه‌ها براى جويدن دو عدد مى‌باشد يكى از جانب راست و ديگرى از جانب چپ. اين در حالى است كه گروهى به دليل كثرت سرهاى اين ماهيچه تعداد آن را چهار و گروهى شش عدد تصوّر مى‌نمايند، در صورتى كه كثرت سرهاى ماهيچه دليل تعدد آنها نمى‌باشد.

[3] اضافه ترقوه از شرح آملى مى‌باشد كه با تعبير بعد يعنى «يرتقيان» مورد نياز مى‌باشد.