«كبد» عضو فرمانده (در آن نيروى طبيعى) و عضو فرمان برِ آماده كننده آن مانند: معده مى‌باشد و عضو فرمان برِ رساننده آن مانند: وريدها (سياه رگ‌ها) مى‌باشد.

«بيضه‌ها» عضو فرمانده (در آن نيروى تبديل كننده خون به منى) و عضو فرمان برِ آماده كننده آن، كه پيش از او مى‌باشد، [1] مانند: اعضاى توليدكننده منى و عضو فرمان برِ خدمت رسان آن مانند: آلت و رگ‌هاى متصل بين آن و بيضه‌ها در مردان و مانند رگ‌هاى رساننده منى به محبل‌ [2] رحم در زنان مى‌باشد، لذا در زنان وجود رحم نيز ضرورت دارد تا بدان، منفعت منى (يعنى بقاى نسل) تكميل گردد.

تقسيمى از جالينوس‌

جالينوس مى‌گويد: از برخى اعضاى بدن، تنها فعل صادر مى‌گردد و از برخى، تنها بهره‌اى از آنها بروز مى‌نمايد و برخى، هم داراى فعل و هم بهره مى‌باشند، اوّلى مانند: قلب، دومى مانند: ريه و سومى مانند: كبد.

من مى‌گويم: بايد فعل را چنين معنا كنيم: آنچه از كنش‌هاى داخلىِ ضرورى در حيات شخص يا بقاى نوع كه به تنهايى (توسط عضوى بدون كمك از عضو ديگر) تحقق يافته باشد، مانند: كنش قلب در توليد روح حياتى؛ و بهره را بايد چنين معنا كنيم: آنچه براى پذيرش فعل عضو ديگر آماده مى‌كند، كه در اين صورت است كه فعل در فايده رسانى به حيات شخص يا بقاى نوع تمام مى‌گردد، مانند: آماده كردن ريه، هوا را براى قلب، و اما فعل كبد به وجود آوردن هضم دوم است و بهره آن آماده كردن آنچه در هضم اول به وجود آمده براى هضم سوم و چهارم، تا اين كه خون را براى تغذيه خود شايسته گرداند، پس كبد، فعلى را ايجاد نموده و فعل خاصى را براى فعلى (يعنى هضم سوم و چهارم) كه در آينده انتظار آن مى‌رود انجام مى‌دهد و آن جنبه منفعتى داشته است (نه ضرورى).

[1] لذا مى‌گويند توليد ماده منى در اعضاى پيش از بيضه‌ها مى‌باشد و در آنها نضج و تكميل مى‌گردد.

[2] محبل به كسر باء مكان بين حلقه اول در فم رحم و حلقه دوم، منى ابتدا در اين مكان دفق مى‌گردد سپس رحم آن را در خود مى‌برد، در بعضى از نسخه‌ها مهبل (راه رحم) مى‌باشد (گزيده از شرح آملى، ص 180).