او واجب مى‌باشد؟ يا بايد از دادن نفقه به او خوددارى كند تا زنا مشروعيت نيابد و بر نظام خانواده اثر ننهد؟ بدين ترتيب ميان اهداف گوناگون و نزديك به هم چالشى پديد مى‌آيد و سؤالى از درون آن برمى‌خيزد كه مقتضى بحثى ژرف در مراتب تقدّم اولويتهاى اهداف است. [1]

نمونه سوم معروف است و آن كشمكش هميشگى ميان دو ارزش امنيّت، و آزادى و حدود هريك از آنهاست كه مقتضى بحثى عميق پيرامون اهداف مى‌باشد.

جُستارهاى عميق هميشه بى‌نتيجه نيستند، بلكه بسيارى اوقات علم در آنها در پرتو پيشرفت علوم و برپا كردن دلايل قاطع بر يكى از اين نظريات به نتايجى قطعى دست مى‌يابد. باتيفول مى‌گويد: برخى از نتايجى كه امروزه علمى شمرده مى‌شود در معرض گفتگوهاى حادّ و پريشان قرار گرفته بوده است و اين گفتگوها تا روزى كه برهان قاطع بر صحّت يكى از نظريات مورد مجادله ظهور كرد همچنان ادامه داشته است.

بدين ترتيب شايسته است تعدّد ارزشها و اختلاف مردم در گزينش يك ارزش بر ديگرى ما را به كنار نهادن اين بحث واندارد، بلكه ما را به پژوهش بيشتر وادار كند و اين از دو روست:

1- همه محورهاى پژوهشهاى علمى با ديدگاههايى گوناگون روبه‌رو هستند و اگر هر محور اختلاف برانگيز را كنار نهيم ديگر علم پيشرفت نخواهد كرد.

2- چون ارزشها درونمايه هر حقوقى هستند خواه آنها را به رسميّت بشناسيم و يا نَه، پس مكتب پوزيتيويستى كه به نسبيت حقوق باور دارد نمى‌تواند مدّعى باشد قوانينى كه نهاده مى‌شود در محتوى فاقد هر گونه ارزشى است، يا به ديگر سخن هدفى ندارد. آرى! مى‌تواند چنين ادّعا كند كه: بياييد از محتواى آن سخنى به ميان نياوريم و اين همان ديدگاه مكتب صورى است كه مكتب پوزيتيويستى با آن به مخالفت برخاسته است.