نام کتاب : مبانى تشريع اسلامى(3) نویسنده : مدرسى، سيد محمد تقى جلد : 1 صفحه : 127
4- مكتب رواقيان، به واسطه اين ارزشها به برادرى انسانها اهتمام يافت
و بعداً بر آن شدند كه انديشهاى را كه شيوه آنها به صورت ضمنى در بردارنده آن بود
تكامل بخشند، و آن انديشه اين است كه همه آدميان (حتّى بيگانگان و بردگان) باهم
برادرند، زيرا همه آنها زاييده يك دم الهى هستند.
رهاورد اين انديشه هموار كردن راه بود براى اخلاقى- اجتماعى كه از
ديدگاهى «اومانيستى» الهام مىگرفت كه هم فراگير و هم محبّت انسانها را در خود
داشت و اين با عزلت گزينى متكبّرانهاى كه با نگاه از زاويه ديگرى به لحاظ نظرى از
اين آيين نتيجه گرفته مىشود اختلاف كامل دارد.
5- آنها بر بُعد دينى نيز (كه مىتواند همه عبادات را در برگيرد و
نماز را روا مىشمرد كه از فروتنى معتبر و مطمئن نسبت به «كنش باورى حاكم» حكايت
دارد) اصرار مىورزند و اين همان بُعدى است كه انديشه عقل كلّى آن را در بردارد.
6- آنها بالاخره (چنانكه مفهوم رساله اپيكتتوس معروف به «Sustine
Et Abstine» است) به مفهوم
اخلاقى استقلال ذاتى اشاره مىكنند (فضيلت و سعادت متوقّف نمىشود، مگر بر پايه
نظرى كه از اشياء برداشت مىكنيم و اين نظر تنها كار اراده ماست).
7- آنها به بيهودگى منابع پوچى (همچون ثروت) اشاره دارند كه شخص حكيم
آن را جز به منزله «اثاثيّه يك مسافرخانه» به كار نمىگيرد. [1]
نقد مكتب رواقيان
به رغم بهرههاى مثبت اين مكتب در زمينههاى ژرفانديشى اخلاقى
(تأمّل اخلاقى) و تأثير دو هزار ساله آن دراين ژرف انديشى، بازهم دربردارنده نقاط
ضعف بسيارى در شيوه و نتايجى است كه اينك به بيان آنها مىپردازيم:
اوّل- درهم آميختگى شگفت ميان مقام والاى الوهيّت و
جايگاه عبوديت.