نام کتاب : شرح نهاية الحكمة( مصباح) نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 280
مقصود از وجود مستقل و
رابط مفهوم اسمى و حرفى وجود و منظور از اختلاف نوعى و غير نوعى آن دو، وجود يا
عدم جامع مفهومى بين دو مفهوم مذكور است. در اين كتاب، مقصود از وجود مستقّل و رابط،
وجود مستقل و رابط در خارج است نه مفهوم اسمى و حرفى وجود در ذهن و منظور از
اختلاف نوعى اين است كه هر معنايى، بهتبع وجود آن در خارج، اقتضاى وجود ذهنى خاصى
دارد كه جز با همان نحوه وجود در ذهن موجود نمىشود، اگر آن معنا در خارج وجود
مستقل داشته باشد، در ذهن نيز وجود ذهنى مستقل دارد و به نحو اسمى تحقق مىيابد و
اگر در خارج وجود رابط داشته باشد، در ذهن نيز وجود ذهنى تعلقى دارد و به نحو
مفهوم حرفى موجود مىشود. پس بنابر اختلاف نوعى، وجود رابط خارجى اقتضا دارد كه
مفهوم آن در ذهن ضرورتا بهصورت حرفى موجود شود بهطورى كه امتناع داشته باشد كه
با نظر عقلى ديگرى بهصورت استقلالى موجود شود و در مقابل مقصود از اختلاف غيرنوعى
اين است كه وجود خارجى يك مفهوم موجب نمىشود كه آن مفهوم بهخودىخود اقتضاى وجود
ذهنى خاصى داشته باشد بهطورى كه همين مفهوم نتواند با نظر عقلى ديگرى با نحو وجود
ذهنى ديگر موجود شود. پس بنابر اختلاف غيرنوعى، وجود رابط خارجى اقتضا ندارد كه
مفهوم آن در ذهن ضرورتا بهصورت حرفى موجود شود، بلكه نحوه وجود ذهنى مفهومى كه از
آن در ذهن منعكس مىشود بستگى به نحوه نظر عقل به آن وجود رابط دارد، اگر عقل به
وجود رابط همانطور كه هست نظر كند، مفهوم آن در ذهن باوجود ذهنى تعلقى، يعنى به
صورت حرفى، موجود مىشود و اگر به آن با نظر استقلالى و بهمنزله موجودى مستقل
بنگرد، همان مفهومى كه در نظر قبلى بهصورت حرفى در ذهن موجود شده بود، در اين نظر
باوجود ذهنى مستقل، يعنى بهصورت اسمى، موجود مىشود. مدّعاى اين كتاب اين است كه
اختلاف وجود مستقل و رابط غيرنوعى است.
به بيانى روشنتر، در
حقيقت، مدعا در اينجا دو چيز است. توضيح اينكه شكى نيست كه در علم حضورى انسان به
اشياء خارجى بالضروره وجود رابط به نحو رابط و وجود مستقل به نحو مستقل ادراك
مىشود و نيز شكى نيست كه در علم حصولى انسان به اشيا اگر به اشيا به هماننحو كه
هستند نظر شود، وجود رابط بهصورت رابط و وجود مستقل بهصورت مستقل درك مىشود، به
اين معنى كه از وجود رابط معنايى حرفى در ذهن منعكس مىشود و از وجود مستقل معنايى
اسمى. پس در علم حصولى، اگر انسان بهوجود رابط از آن نظر كه رابط است
نام کتاب : شرح نهاية الحكمة( مصباح) نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 280