نام کتاب : شرح نهاية الحكمة( مصباح) نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 264
مقدمه اوّل: وجود رابط
داراى مفهوم حرفى است.
طبق اين مقدمه، انعكاس
اشيائى كه در خارج داراى وجود مستقل و فى نفسه هستند در ذهن بهصورت مفهومى اسمى و
مستقل است و اشيائى كه در خارج داراى وجود رابط و فى غيره هستند انعكاس آنها
بهصورت مفهومى حرفى و غيرمستقل است. پس وجود رابط، همانطور كه خودش در خارج
غيرمستقل و عين قيام بهوجود ديگر است، مفهومى كه ذهن از آن دارد نيز مفهومى حرفى
است كه عين قيام به دو مفهوم ديگر است. توضيح بيشتر درباره اين مطلب در فصل آينده
خواهد آمد.
مقدمه دوم: هيچ مفهوم
حرفيى ماهيت نيست.
نتيجه: وجود رابط داراى
ماهيت نيست.
دليل مقدمه دوم خود مبتنى
بر دو مقدمه ديگر است:
الف) ماهيت مفهومى است كه
در جواب «چيست آن؟» واقع مىشود.
اين مقدمه دقيقا از تعريف
ماهيّت اخذ شده است. در تعريف ماهيت گفتهاند: «الماهية ما يقال فى جواب ما هو»؛
يعنى، مفهوم ماهوى مفهومى است كه در جواب «چيست آن؟» واقع مىشود. مثلا هنگامى كه
زيد را مشاهده مىكنيم در مقام جستجو از حقيقت آن مىپرسيم: «زيد چيست؟» در جواب
گفته مىشود: «زيد انسان است»، يا «زيد حيوان ناطق است» و يا وقتى اسبى را
مىبينيم سؤال مىكنيم: «اين چيست؟» در جواب گفته مىشود «اسب است» يا «حيوان صاهل
است». مفهوم انسان، حيوان ناطق، اسب، حيوان صاهل و نيز مفاهيم حيوان، ناطق و صاهل
همه مفاهيم ماهوى هستند، زيرا همه در جواب سؤال از چيستى اشيا واقع شدهاند و به
عبارت دقيقتر همه اين مفاهيم محمول قضيهاى واقع شدهاند كه در مقام جواب از سؤال
«چيست آن؟» گفته شده است و مفهومى كه محمول چنين قضيهاى واقع شود، بنابر تعريف،
مفهوم ماهوى است.
ب) هر مفهومى كه در جواب
«چيست آن؟» گفته شود مفهومى است اسمى و مستقل. اين مطلب امرى است روشن؛ زيرا
همانطور كه در توضيح مقدمه الف گذشت، جواب از سؤال «چيست آن؟» بالضروره يك قضيه
است كه مفهوم ماهوى هميشه محمول آن واقع مىشود و چنانكه كررا در توضيحات اين فصل
گفته شد، مفاهيمى كه موضوع و محمول يك قضيه واقع مىشوند مفاهيمى اسمى هستند و
مفهوم حرفى محال است موضوع يا محمول واقع شود، زيرا
نام کتاب : شرح نهاية الحكمة( مصباح) نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 264