نام کتاب : شرح نهاية الحكمة( مصباح) نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 230
هيچ نحو استقلالى از علت
ندارد. وجود معلول بتمامه مرتبط با علت است. چنين نيست كه ذهن بتواند براى آن
حيثيتى در نظر گيرد كه مستقل و بىارتباط با علت است و حيثيت ديگرى كه حيثيت
ارتباط آن با علت است، معلول از تمام حيثيات با علت مرتبط است، اصلا تمام حيثيت و
وجود معلول همان حيثيت ارتباط با علت است، معلول بودن يعنى انتساب و اضافه و ربط
به علت بودن و معلول از آن جهت كه معلول است نمىتواند منشأ انتزاع وجود فى نفسه و
مستقل باشد. طبق اين نظر، نمىتوان گفت معلول ذاتى است كه با علت ارتباط دارد،
بلكه بايد گفت ذات معلول همان ربط به علت است (المعلول ذات هو الربط الى العلّة لا
ذات ثبت له الربط الى العلّة)، معلول مرتبط نيست، ربط است، مضاف به علت نيست،
اضافه به علت است.
صدر المتألهين اين نحو وجود
را «وجود رابط» يا «اضافه اشراقى» يا «وجود فقرى» نام نهاد و در مقابل وجود علت را
كه حيثيت آن حيثيت ربط به غير نيست «وجود مستقل» ناميد. بدين ترتيب، تقسيم جديدى
در وجود به ظهور پيوست: وجود يا رابط است (و آن وجودى است كه حيثيت آن حيثيت ربط
به ديگرى است) يا مستقل (و آن وجودى است كه حيثيت آن حيثيت ربط به ديگرى نيست). پس
بنابر اين نظر، وجود معلول نسبت به علت رابطى نيست، بلكه رابط است. حال آنچه در
اين فصل مورد ادعاست اثبات تقسيم وجود خارجى است به رابط و مستقل.
شايان ذكر است كه اولا،
همانطور كه از توضيحات فوق پيداست، در تقسيم وجود به مستقل و رابط نظر به مفهوم
وجود نيست، نظر به حقيقت خارجى وجود است. حقيقت وجود در خارج يا مستقل است يا
رابط، برخلاف تقسيم وجود به محمولى و رابط كه بزودى ذكر خواهيم كرد و در آن نظر به
مفهوم وجود است نه حقيقت خارجى وجود و ثانيا، گاهى به وجود مستقل «وجود محمولى»
نيز مىگويند- چنانكه در اين كتاب نيز گفته شده است- و نتيجتا با چنين اطلاقى وجود
محمولى مشترك لفظى بين دو معنا مىشود: يكى وجود محمولى به معناى وجود خارجى مستقل
و ديگرى وجود محمولى به معنايى كه در مفهوم وجود گفته مىشود كه بزودى توضيح آن
خواهد آمد. بايد توجه داشت كه اين اشتراك لفظى سبب اشتباه نگردد:
ينقسم الموجود الى ما
وجوده فى نفسه و نسمّيه «الوجود المستقلّ و المحمولى او النفسى» و ما وجوده فى
غيره و نسمّيه «الوجود الرابط».
نام کتاب : شرح نهاية الحكمة( مصباح) نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 230