مورّخان، زمان حركت سپاه
اسلام را پس از اقامه نماز جمعه و عصر دانستهاند؛[1] در حالى كه آيه «و اذ غَدَوتَ مِن
اهلِكَ تُبَوّئُ المُؤمِنينَ مَقعِدَ لِلقِتالِ واللَّهُ سَميعٌ عَليم» (آلعمران/ 3، 121)، با توجّه به كلمه
«غَدَوتَ» دلالت دارد كه حركت پيامبر صلى الله عليه و آله صبحگاهان بوده است.
وجه جمع آيه با نظر مورّخان به اين است كه گفته شود: پيامبر صلى الله عليه و آله
جهت مشورت با اصحاب و مشخّص كردن محلّ جنگ[2] يا انتخاب اردوگاه جنگى در دامنه كوه احُد، صبحگاهان از خانه بيرون
رفت و خروج حضرت با سپاهيانش به سوى احُد، پس از نماز جمعه بود يا اينكه گفته
شود: كلمه (غداة) در اينجا به معناى مطلق خروج (در هر ساعتى از روز) است؛ چنانكه
(رواح) مطلق بازگشت به شمار مىرود.[3] سپاه اسلام در مسير احُد
به منطقه شيخان فرود آمد. رسول خدا از سپاهيانش بازديد كرد. و نوجوانانى را كه در
سپاه بودند، به جز رافع بن خديج كه تيراندازى ماهر و سمرة بن جندب كه نوجوانى چابك
بودند، به مدينه بازگرداند[4] و هنگامى كه متوجّه حضور هم پيمانان يهودى عبداللّه* بن ابى شد،
فرمود: براى جنگ با مشركان نبايد از مشركان كمك گرفت.[5] عبداللّه ابن ابى با گروهى از پيروانش در گوشهاى جدا از مسلمانان
منزل گزيدند.[6] سپاه اسلام، نيمههاى شب[7] از مسيرى به سوى احد حركت كرد كه به
مشركان برنخورد.[8] در حالى كه مشركان در دامنه كوه احد
مستقر بودند، مسلمانان از نزديك آنان (سمت چپ) عبور كردند و به سوى كوه احُد بالا
رفتند و در شعبى از آن در لبه وادى فرود آمدند.[9] رسول خدا در حالى كه مشركان را مشاهده مىكرد، دستور داد بلال اذان
بگويد تا مسلمانان نماز صبح را اقامه كنند. عبداللّهبنابى به اين بهانه كه
پيامبر صلى الله عليه و آله با پيشنهاد او[1]. السيرة النبويه،ابن هشام، ج 3، ص 63؛ المغازى، ج 1، ص 213- 214 [2]. جامعالبيان، مج3، ج 4، ص 94- 95 [3]. المصباح، ص 243«راح» و ص 443 «غدا»؛ سيره رسول خدا، ص 477 [4]. تاريخ طبرى، ج 2،ص 61؛ الروض الانف، ج 5، ص 426 [5]. المغازى، ج 1، ص215؛ الطبقات، ج 2، ص 30 [6]. انساب الاشراف، ج1، ص 385؛ المغازى، ج 1، ص 216 [7]. الطبقات، ج 2، ص30؛ المنتظم، ج 2، ص 264 [8]. تاريخ طبرى، ج 2،ص 61؛ معجم مَااستعجم، ج 1، ص 109 [9]. السيرة النبويه،ابن اسحاق، ص 325؛ البداية والنهايه، ج 4، ص 12