عقلى است.
۵. معتزلى به رؤيت خدا به ديدگان قائل نيست: «لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار»؛ امّا اشعرى گويد كه خداوند در روز قيامت به چشم ديده مى شود: قال اللّه تعالى: «وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ * إِلى رَبِّها ناظِرَةٌ» [1] .
۶. كلام اللّه در نظر پيروان معتزله مخلوق و حادث است؛ ولى اشعرى به قديم بودن آن عقيده دارند. كلام نفسى، مقابل كلام لفظى، از مختصّات عقايد اشعريان است.
۷. معتزلى عقيده ندارد كه معدوم اعاده شود؛ امّا اشعرى آن را ممكن داند.
۸. مسئلت امامت در نزد معتزله به «نصّ و تعيين» است؛ امّا پيش اشعريها به اختيار امّت.
البته در موارد ديگر هم ميان اين دو فرقه اختلافات شديد بود؛ حتى در موضوعات جزئى و شخصى كه ذكر همه آنها در اين مقدّمه نگنجد. [2]
اشعريها از اواخر قرن سوم هجرى پس از روى كار آمدن مؤسس اين دسته با معتزلى ها به مخالفت برخاسته اند و پيش از آنان مخالفان سرسخت معتزلى، اصحاب حديث بوده اند. اصحاب حديث خود چهار گروه بودند به اين شرح:
۱. الدّاووديّه: اصحاب داوود بن على الاصفهانى و ايشان را اصحاب ظَواهر گويند از آنچه به ظاهر اخبار و آيات كار كنند و قياس را منكر باشند.
۲. الشّافعيّه: اصحاب امام عبداللّه بن ادريس الشّافعى المطلّبى رضى الله عنه باشند و مذهب او در اصول دين و توحيد همين است كه ياد كرده آمد و اختلافى كه هست ميان وى و اصحاب رأى در فروع است، الاّ در يك چيز و آن حديث ايمان است كه

[1] القيامة (۷۵): آيه ۲۲ و ۲۳.

[2] رجوع شود به لغتنامه دهخدا.