«إن شاء اللّه تعالى و به الثقة» (تفسير ابوالفتوح رازى، ج ۱، ص ۶۵) [1] .

۸ . فوايد لغوى تفسير ابوالفتوح و لغات نادره آن

در تفسير شيخ لغات بسيارى ديده مى شود كه به پارسى سره به كار برده شده و در كتب آن زمان ديده نمى شود يا شيوه استعمال و معنى آن لغات، غير از آن است كه شيخ از آنها استنباط كرده. اين كلمات در حدّ خويش درخور توجّه و از نظر لغات فارسى سرمايه گرانبهايى است و چون غالب آن لغتها در فرهنگها بدان معنى كه شيخ آورده، ديده نشده، لذا جمع آورى و ضبط آنها حائز اهميّت است.
نويسنده در جمع آورى لغات فارسى ابوالفتوح به سه فرهنگ: برهان قاطع [2] و بهار عجم [3] و غياث اللغات [4] مراجعه و كلّيه لغات تفسير شيخ را در سه كتاب لغت مزبور تفحّص نمود و چون بدان معنى كه شيخ آورده و استعمال كرده، در آنها ديده نشد، لذا جزء لغات نادره تفسير شيخ به حساب آورد.
چون هر يك از سه لغتنامه مذكور خود جامع فرهنگهايى هستند كه مؤلّفان آنها همه آن فرهنگها را مورد مطالعه و استفاده قرار داده اند. لذا لغات نادره تفسير شيخ، ضمن مراجعه و مقايسه با مآخذ مزبور برگزيده شد و فقط لغاتى انتخاب و يادداشت گرديد كه در فرهنگهاى سه گانه مذكور بدان معنى كه ابوالفتوح آورده ديده نشد، و براى هر يك از اين نوع لغات شواهد متعدّدى از متن تفسير استناداً آورده

[1] روض الجنان، ج ۱، ص ۱۵۹ .

[2] برهان قاطع تأليف محمدحسين بن خلف تبريزى متخلص به برهان، در سال ۱۰۶۲ق به نام عبداللّه قطب شاه از سلاطين هند تهيه و تدوين شد. در اين فرهنگ، لغات فارسى بسيار و نيز بعضى لغات عربى و يونانى و لغات ديگر اجنبى ضبط شده است.

[3] بهار عجم، در سال ۱۱۵۲، در هندوستان تأليف شد و لغات فارسى و عربى فراوان دارد و شواهدى نيز از اشعار فارسى ضمن توجيه لغات نقل كرده است.

[4] غياث اللغات، تأليف محمد غياث الدين هندى، جامع لغات مهم فارسى و عربى و تركى است و در سال ۱۲۴۲ق تأليف شده است.