حتما بايد از وسائل وجودى استفاده كند، مثلا ما مى‌خواهيم در لحظه معينى اطاق را براى ظاهر كردن عكسى تاريك كنيم ناچاريم جلوى نور را بگيريم تا ظلمت در اين لحظه معين بوجود آيد، چنين ظلمتى مخلوق است (مخلوق بالتبع).

و به اصطلاح عدم مطلق گرچه مخلوق نيست، اما عدم خاص سهمى از وجود دارد و مخلوق مى‌باشد.

نكته ديگرى كه در اينجا بايد به آن توجه داشت اين است كه در آيات قرآن، نور با صيغه" مفرد" آورده شده و" ظلمت" به صورت جمع (ظلمات).

ممكن است اين تعبير اشاره لطيفى به اين حقيقت باشد كه ظلمت (اعم از حسى و معنوى) همواره سرچشمه پراكندگى‌ها و جدايى‌ها و دور افتادن‌ها است، در صورتى كه نور رمز وحدت و اجتماع مى‌باشد.

بسيار با چشم خود ديده‌ايم كه در يك شب تابستانى، چراغى در وسط حياط يا بيابان روشن مى‌كنيم، در مدت كوتاهى همه گونه حشرات گرد آن جمع مى‌شوند و در واقع مجمعى از زندگى را در اشكال متنوع تشكيل مى‌دهند، اما هنگامى كه آن را خاموش كنيم هر كدام به طرفى مى‌روند و پراكنده مى‌گردند، در مسائل معنوى و اجتماعى نيز همين گونه است، نور علم و قرآن و ايمان مايه وحدت، و ظلمت جهل و كفر و نفاق موجب پراكندگى است.

گفتيم اين سوره براى تحكيم پايه‌هاى خدا پرستى و توحيد در دلها نخست انسان را متوجه عالم كبير مى‌سازد، و در آيه بعد توجه به عالم صغير يعنى انسان مى‌دهد و در اين مورد به شگفت‌انگيزترين مساله يعنى آفرينش او از خاك و گل اشاره كرده مى‌فرمايد:" او است خدايى كه شما را از گل آفريد"