و متعصبتر مى‌بيند، دليل آن اين است كه از روش جدال به احسن استفاده نشده است.

خشونت در بحث، برترى جويى، تحقير طرف مقابل، اظهار كبر و غرور، عدم احترام به افكار ديگران، و عدم صميميت در بحثها همه از امورى است كه باعث شكست انسان در بحث مى‌شود، لذا در مباحث اخلاق اسلامى بحثى تحت عنوان تحريم" جدال" و" مراء" مى‌بينيم كه منظور از آن بحثهايى است كه در آن روح حقجويى و حق‌طلبى نباشد، بلكه هدف از آن پرخاشگرى و برترى‌طلبى و به كرسى نشاندن سخن خويش است! تحريم" جدال" و" مراء" گذشته از جنبه‌هاى معنوى و اخلاقى، براى همين است كه در اينگونه بحثها هرگز پيشرفت فكرى حاصل نمى‌شود.

تحريم" جدال" و" مراء" به هم نزديك است ولى دانشمندان اسلامى ميان آنها فرقهايى گذارده‌اند:" مراء" به معنى اظهار فضل و كمال است، و" جدال" به منظور تحقير طرف مقابل.

" جدال" به حملات ابتدايى در بحث گفته مى‌شود ولى" مراء" به حملات دفاعى.

" جدال" در مسائل علمى است و" مراء" اعم است (البته تضادى در ميان اين تفسيرها وجود ندارد).

به هر حال مجادله و بحث با ديگران گاهى" جدال به احسن" است و آن بحثى است كه شرايطى كه در بالا گفتيم دقيقا در آن رعايت شود، و گاهى به" غير احسن" است و آن در صورتى است كه امور بالا به دست فراموشى سپرده شود.

اين گفتار را با ذكر چند روايت گويا و آموزنده پايان مى‌دهيم.

در حديثى از پيامبر گرامى اسلام ص مى‌خوانيم:

لا يستكمل عبد حقيقة الايمان حتى بدع المراء و ان كان محقا:

" هيچكس حقيقت ايمان را به طور