مى‌دهيم، ولى وقتى خدا روزيشان كرد بخل ورزيدند- نقل از حسن و مجاهد[1].

مؤلف: رواياتى كه صاحب مجمع البيان آورده با يكديگر منافاتى ندارند، زيرا ممكن است ثعلبه با رسول خدا 6 عهد كرده باشد و جماعتى از انصار را هم بر آن گواه گرفته باشد، و يا غير او مرد ديگرى نيز با او بوده باشد. بنا بر اين، نه تنها روايات با هم منافات ندارند بلكه يكديگر را تاييد هم مى‌كنند.

هم چنان كه آن قولى كه از ضحاك نقل شده كه گفته است: آيات مذكور در باره عده‌اى از منافقين به نام نبتل بن حارث، جد بن قيس و ثعلبة بن حاطب و معتب بن قشير نازل شده نيز آن روايات را تاييد مى‌كند.

و اما آنچه را كه مجمع البيان از كلبى نقل كرده كه گفته: آيات مذكور در باره حاطب بن ابى بلتعه نازل شده كه داراى مالى در شام بوده و دير بدستش رسيده و او بسيار تلاش كرد، پس قسم خورد كه اگر خداوند اين مال را برساند زكاتش را بپردازد، خداوند هم مالش را به سلامت به او رسانيد و او بعهد و قسم خود وفا نكرد انطباقش بر آيات مورد بحث بعيد است، براى اينكه رسانيدن مال به صاحبش ايتاء فضل كه اعطاء و رزق باشد، نيست.

و در تفسير قمى مى‌گويد: در روايت ابى الجارود از ابى جعفر (ع) در ذيل آيه مورد بحث آمده كه فرمود: اين آيات در شان ثعلبة بن حاطب بن عمرو بن عوف نازل شده كه مردى محتاج بود و با خدا عهدى بست، و چون خدا مالدارش نمود بخل ورزيد و بعهد خود وفا نكرد[2].

و در الدر المنثور است كه بخارى، مسلم، ترمذى و نسايى از ابى هريره از رسول خدا 6 روايت كرده‌اند كه فرمود: نشانه منافق سه چيز است: اول اينكه وقتى حرف مى‌زند دروغ مى‌گويد و چون وعده مى‌دهد خلف مى‌كند و چون امين شود خيانت مى‌كند[3].

مؤلف: اين روايت بطرق بسيارى از ائمه اهل بيت (ع) نقل شده كه بعضى از آنها قبلا ايراد شد.

و نيز در الدر المنثور در ذيل آيه‌(الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ ...) آمده كه بخارى، مسلم، ابن منذر، ابن ابى حاتم، ابو الشيخ، ابن مردويه و ابو نعيم- در كتاب معرفت- از ابن مسعود

[1] مجمع البيان ج 5 ص 53

[2] تفسير قمى ج 1 ص 301

[3] الدر المنثور ج 3 ص 261