مى‌فرمود: ميت آن كسى است كه هيچ چيز نمى‌داند، و مقصود از(نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ) امامى است كه به او اقتدا كند، و مقصود از(كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها) آن كسى است كه امام خود را نشناسد[1].

مؤلف: اين تفسير از باب تطبيق كلى بر مصداق است نه اينكه معناى نور، امام باشد چون قبلا هم گفتيم كه مقصود از نور، هدايت به سوى قول حق و عمل صالح است و سياق آيه جز اين را نمى‌رساند. سيوطى در الدر المنثور از زيد بن اسلم نقل كرده كه آيه مزبور در باره عمار بن ياسر نازل شده‌[2]. و روايت ديگرى از ابن عباس و زيد بن اسلم نقل كرده كه گفته‌اند: آيه در شان عمر بن خطاب و ابى جهل بن هشام نازل شده‌[3]. و حال آنكه سياق آيه سياقى نيست كه بتوان گفت در مورد خاصى نازل شده است.

و نيز در الدر المنثور است كه ابن ابى شيبه، ابن ابى الدنيا، ابن جرير، ابو الشيخ، ابن مردويه، حاكم و بيهقى در كتاب شعب از چند طريق از ابن مسعود نقل كرده‌اند كه گفت وقتى آيه‌(فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ) نازل شد رسول خدا فرمود: وقتى خداوند نور را در دل كسى بتاباند آن دل فراخ و پر ظرفيت مى‌شود. عرض كردند آيا براى چنين دلى علامتى هست؟ فرمود: علامتش اقبال و رو آوردن به سراى جاويد و اعراض و پرهيز از دار غرور و آمادگى براى مرگ قبل از رسيدن آن است‌[4].

مؤلف: سيوطى اين روايت را از عده‌اى از مفسرين نيز نقل كرده، و ايشان آن را از جمعى از تابعين از قبيل ابى جعفر مدائنى و فضل و حسن و عبد اللَّه بن سور از رسول خدا 6 روايت كرده‌اند[5].

و در كتاب عيون به سند خود از حمدان بن سليمان نيشابورى نقل كرده كه گفت: من از حضرت رضا 6 معناى آيه‌(فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ) را پرسيدم، حضرت فرمود: معنايش اين است كه: خداوند هر كس را كه بخواهد در دنيا به سوى ايمان و در آخرت به سوى بهشت و دار كرامت خود هدايت كند او را براى تسليم بودن در برابر اوامر خود و وثوق و اطمينان داشتن نسبت به ثواب و پاداشش شرح صدر مى‌دهد، و هر كافر و گنهكارى را كه بخواهد از بهشت و دار كرامت خود گمراه سازد در اثر كفر و نافرمانى سينه‌اش‌

[1] كافى ج 1 ص 185 ح 13

[2] ( 2 و 3) الدر المنثور ج 3 ص 43

[3] ( 2 و 3) الدر المنثور ج 3 ص 43

[4] ( 4 و 5) الدر المنثور ج 3 ص 45

[5] ( 4 و 5) الدر المنثور ج 3 ص 45