نتايجى قرار داده كه منتها اليه همه آن نتايج سعادت واقعى و حقيقى زندگى است.

به هر حال، انسان در هر عملى كه انجام مى‌دهد لذتى را در نظر مى‌گيرد كه يا لذت مادى و بدنى است، مانند لذت طعام، شراب، نكاح و امثال آن، و يا لذت فكرى است مانند لذت دوا، ترقى، انس، مدح، فخر، نام نيك، انتقام، ثروت و امنيت و صدها نظاير آن.

اين لذايذ است كه عمل و متعلقات عمل انسان را در نظر انسان زينت مى‌دهد، و خداوند هم به وسيله همين لذايذ آدمى را تسخير كرده، اگر اين لذايذ نبود بشر در صدد انجام هيچ عملى برنمى‌آمد و در نتيجه آن نتايجى را كه خداوند از خلقت انسان در نظر داشته و همچنين نتايج تكوينى از قبيل بقاى شخص و دوام نسل حاصل نمى‌شد، اگر در خوردن و آشاميدن و زناشويى لذتى نمى‌بود هيچ وقت انسان حاضر نمى‌شد براى رسيدن به آن، اين همه رنج و زحمت بدنى و ناملايمات روحى را تحمل كند و در نتيجه نظام زندگى مختل مى‌شد، و افراد از بين رفته نوع بشر منقرض مى‌گشت و حكمت تكوين و ايجاد بدون شك لغو مى‌گرديد.

اقسام لذايذ [اقسام لذائذى كه عمل و متعلقات عمل انسان را زينت داده او را به عمل وا مى‌دارد]

اين لذايذى كه گفتيم چند قسم‌اند:

يك قسم آن لذايذى است كه لذيذ بودن و زيبايى آن طبيعى شى‌ء لذيذ است، مانند طمعهاى لذيذى كه در انواع غذاها است، و لذت نكاح و امثال آن. اينگونه لذايذ مستند به خلقت و منسوب به خداى سبحان است و خداوند آن را به منظور سوق دادن اشيا به سوى غايت و هدف تكوينى در آنها قرار داده، و اين كار كسى جز خداى تعالى نيست، او است كه هر چيز را كه آفريده به سوى كمال وجوديش راهنمايى كرده است.

قسم ديگر، لذايذى است فكرى كه هم زندگى دنيوى انسان را اصلاح مى‌كند و هم نسبت به آخرت او ضررى ندارد. اين قسم نيز مانند قسم اول منسوب به خداى سبحان است، چون التذاذ از اين لذات امرى است فطرى و ناشى مى‌شود از فطرت سالمى كه خداوند مردم را بر اساس آن فطرت آفريد، كه هيچ تغيير و تبديلى در خلقت خدا نمى‌باشد، و يكى از مثالهاى روشن اين گونه لذات ايمان است كه به مقتضاى آيه‌(حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمانَ وَ زَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ)[1] حلاوتش را خدا در دل هر كه بخواهد قرار مى‌دهد.

[1] خداوند ايمان را محبوب شما گردانيد و آن را در دلهاى شما زينت قرار داد. سوره حجرات آيه 7